Personeelstekort in ouderenzorg opvangen met mantelzorg? Belangenorganisatie weigert plannen te ondertekenen
Een toekomstplan voor intensieve zorg aan ouderen moet de handtekening missen van belangenorganisatie MantelzorgNL. De plannen zijn te streng en niet in het belang van mantelzorgers, zegt de organisatie.
Vandaag heeft demissionair staatssecretaris Pouw-Verweij van Langdurige en Maatschappelijke Zorg haar handtekening onder het nieuwe hoofdlijnenakkoord ouderenzorg gezet. Daarin wordt geschetst hoe de ouderenzorg in de toekomst eruit moet zien en wat er moet gebeuren om dat te bereiken.
Grote druk
Het merendeel van de zorgorganisaties die mee hebben gepraat is tevreden, maar belangenorganisatie MantelzorgNL - die ook aan tafel zat - ondertekent het akkoord niet.
Omdat er door vergrijzing meer intensieve zorg voor ouderen nodig zal zijn en er juist minder personeel beschikbaar is om die zorg te verlenen, gaan de plannen uit van 50.000 minder zorgmedewerkers. Een groot deel van dat personeelstekort moet worden opgevangen door mantelzorgers. De organisatie maakt zich daardoor zorgen over te grote druk op mantelzorgers die daarbij komt kijken.
Minder professionele zorgverleners, meer mantelzorgers
Nu al zijn er in Nederland 5 miljoen mantelzorgers: 1 op de 3 mensen is dus mantelzorger. Dat blijkt uit gegevens van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Ongeveer 9 procent van de mantelzorgers voelt zich overbelast door de zorgtaken. Dit percentage is sinds 2016 ongeveer gelijk. Maar het absolute aantal neemt wel toe, van 380.000 naar 460.000 mensen.
Mantelzorgers te weinig ondersteund
De kabinetsplannen zetten een koers uit voor wat ze noemen WLZ-zorg. Dat is "zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een handicap en mensen met een psychische aandoening, vaak in een instelling, soms ook thuis." De plannen gaan uit van de gedachte dat deze zorg met 50.000 minder handen aan het bed gegeven kan worden als mantelzorgers meer doen en daarbij worden ondersteund.
De belangenorganisatie voor mantelzorgers stelt dat mensen nu al vaak te veel zorgen en dat zij te weinig hulp krijgen. "Er is een groot verschil tussen wat er van mantelzorgers gevraagd wordt en wat zij daadwerkelijk in de praktijk aan ondersteuning krijgen," zegt Esther Hendriks, directeur van MantelzorgNL.
7 jaar mantelzorgen
Aan toezeggingen op die ondersteuning ontbreekt het volgens MantelzorgNL. "We zorgen hier in Nederland gemiddeld 7 jaar voor elkaar, net zo lang tot het niet meer gaat. Daarvan kun je niet zomaar zeggen: doe nog meer. Daar moet iets tegenover staan," zegt Hendriks. Dan kun je denken aan een logeerweekend op een plek waar zorg is zodat de mantelzorger op adem kan komen of een weekend weg.
"Het akkoord stelt dat je 50.000 handen aan het bed kunt besparen en adviesorganisatie KPMG heeft gezegd: dat kun je opvangen met mantelzorg. Er is 25 miljoen euro ter beschikking gesteld voor mantelzorgers, maar dat is 5 euro per mantelzorger, maar daarvoor kun je niet veel doen. Dat hebben wij en de gemeenten tijdens de gesprekken aangegeven."
Strengere toelating tot verpleeghuis
Een ander groot probleem is volgens Hendriks dat er een nieuwe, strengere toets komt voordat iemand een verpleeghuisplek krijgt. Dat is nu al vaak lastig en wordt dus nog strenger. "Daar zijn wij heel bezorgd over, want mensen zorgen in Nederland al heel lang voor elkaar. Wat biedt je die mensen dan op het moment dat het echt niet meer gaat en zij horen dat het verpleeghuis nog even niet in zicht is? Daar geeft dit akkoord geen antwoord op."
Met de nieuwe strengere opnametoets is een plek in het verpleeghuis volgens MantelzorgNL geen vanzelfsprekend recht meer, maar een afweging. "Daardoor moeten mantelzorgers steeds vaker onbetaald en ongevraagd het werk overnemen. De praktijk laat zien dat er te weinig hulp voor hen is om dit goed te ondersteunen."
Huisartsen kritisch
De Landelijke Huisartsen Vereniging is laat weten blij te zijn dat er nu plannen zijn gemaakt voor de toekomst van ouderenzorg, maar ze zijn ook kritisch.
"We maken ons wel zorgen over de mogelijk strengere toegang tot het verpleeghuis. Patiënten zouden in elke woonsituatie recht moeten hebben op dezelfde zorg en (medische) behandeling."
Reactie staatssecretaris
MantelzorgNL wil graag bindende afspraken die ervoor zorgen dat in alle gemeenten dezelfde ondersteuning aanwezig is voor mantelzorgers, en dat er meer rekening wordt gehouden met de kwetsbare positie waar mantelzorgers soms in zitten.
Demissionair staatssecretaris Pouw-Verweij laat weten mantelzorgers van 'onschatbare waarde' te vinden en wijst op de gelden die zijn bestemd voor de ondersteuning van mantelzorgers. Zij schrijft in een reactie: "Wij vinden het dan ook heel jammer dat MantelzorgNL heeft besloten het hoofdlijnenakkoord ouderenzorg niet te tekenen. Ook zonder hun handtekening zal ik me, samen met de overige partijen, voor mantelzorgers blijven inzetten."