Als het aan Jetten ligt, moeten vluchtelingen buiten de grenzen van Europa al asiel aanvragen. Wie zichzelf pas in Nederland meldt, wordt niet meer toegelaten. Hij wil dat vluchtelingen vanaf dag één taallessen kunnen volgen, zodat ze op die manier sneller aan werk kunnen komen. De Nederlandse taal heb je namelijk vaak niet zo snel onder de knie.

Achtergrond bepaald inburgeringstraject

Op dit moment krijg je als vluchteling pas taalles wanneer je een verblijfsvergunning hebt. Dan ben je statushouder en volgt er een gesprek met de gemeente, legt universitair docent Nederlandse Taalkunde van de Universiteit Utrecht Sterre Leufkens uit.

"De gemeente kijkt naar de achtergrond: dus de diploma's, welk beroep iemand heeft gedaan, of diegene naar school is geweest. En op basis daarvan wordt gekeken hoe het inburgeringstraject eruit gaat zien, maar ook tot welk niveau iemand Nederlands gaat leren."

Taal van de cursisten

NT-2 docenten geven les aan cursisten in Nederland die de taal willen leren. Leufkens bedacht een webapp voor die docenten.

"Zij weten natuurlijk veel van de Nederlandse taal, maar niet van de taal van hun leerlingen die ze lesgeven. Dus als je lesgeeft over lidwoorden, is het bijvoorbeeld handig om te weten dat ze in het Oekraïens geen lidwoorden gebruiken", zegt de taalonderzoeker.

Moedertaal belangrijk

Het is niet zo dat het voor iemand uit Oekraïne net zo moeilijk is om de Nederlandse taal te leren als voor iemand uit Syrië.

Taalkundige Nicoline van der Sijs van de Radboud Universiteit legt uit dat het sterk afhangt van de moedertaal hoe goed iemand de Nederlandse taal kan leren. "In het Turks heb je bijvoorbeeld geen verschil in "hij" en "zij". Dat heb je wel in het Pools en Oekraïens."

Meisje dat of meisje die?

Daarnaast verandert de Nederlandse taal ook nog steeds. Sterke en zwakke werkwoorden bijvoorbeeld. "Sterke werkwoorden als 'woei' en 'joeg' worden nog maar zelden gebruikt, dan zijn we geneigd om die zwak te maken, zoals waaide en jaagde."

"Een heel opvallende verandering op het ogenblik is 'het meisje dat', dat 'het meisje die' aan het worden is", voegt Van der Sijs toe. "Zelfs grootouders die in Nederland zijn geboren nemen dat nu over. En dat komt omdat het heel makkelijk is. Er is helemaal geen reden om twee verschillende betrekkelijke voornaamwoorden te gebruiken. Iedereen snapt je als je 'het meisje die' zegt."

Trauma verstoort

Het hangt gedeeltelijk ook nog af van het talent dat je hebt om een taal snel te leren, zegt docent NT2 Margriet Hidding van het Talencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen. "Maar een taal leren kan je alleen doen door het echt heel veel te doen. Dat is een tijd vragend proces en dat kan niet snel. Alleen zeer getalenteerden lukt het om Nederlands in een half jaar te leren."

Naast het feit dat een nieuwe taal leren heel moeilijk kan zijn voor vluchtelingen, dragen ze vaak ook een trauma met zich mee. Volgens Hidding zit een traumaverwerking een nieuwe taal leren enorm in de weg. "Dat verstoort het heel erg. En daarom hebben wij als NT-2 docenten ook zo veel geduld met statushouders. We weten dat ze een geschiedenis meedragen."

Leenwoorden

Toch zijn er ook lichtpuntjes die het iets makkelijker maken om Nederlands te leren. Engelse leenwoorden bijvoorbeeld, legt Van der Sijs uit. "Er zijn mensen die dat een bezwaar vinden, want 'al dat Engelse zouden we niet moeten hebben in onze taal'. Maar het voordeel is dat Engelse leenwoorden bijna in alle andere talen voorkomen. Dus dat geeft dus al gelijk een gemeenschappelijke woordenschat waar we ook vanuit kunnen gaan. Dus het kan ook helpen."

"Dat geldt ook voor oudere Franse en Latijnse leenwoorden. Als je bijvoorbeeld naar een interview luistert van iemand uit Albanië, dan hoor je die opeens het woord diplomatiek of politiek gebruiken en dan weten we gelijk waar het over gaat. Dus het helpt enorm, die leenwoorden", sluit ze af.