Is staking NS 'buitenproportioneel'? 'Gebeurt in geen enkel ander land'
Wie vrijdag met de trein wil, heeft pech. Een landelijke staking legt namelijk het hele spoor plat. Voor reizigers betekent dat omschakelen en omboeken. "In geen enkel ander land komt alles tot stilstand. Dat maakt reizigers extreem kwetsbaar."
Hildebrand van Kuijeren hangt al de hele dag aan de telefoon. Als organisator van internationale treinvakanties heeft hij veel last van de geplande staking van het NS-personeel, vertelt hij. "Ik probeer mensen die vrijdag zouden vertrekken, vandaag alvast op pad te krijgen. En mensen die morgen zouden thuiskomen, via omwegen naar huis te leiden."
Hele route plat
Voor zijn bedrijf is de impact groot. "We verkopen zo'n 1.000 treinvakanties per jaar. Bij internationale treinreizen is één schakel genoeg om de hele route plat te leggen. Je bent als treinreiziger veel kwetsbaarder dan als vliegreiziger", weet hij.
"Als onze reizigers hun eindbestemming niet halen, regelen wij hotels of zetten bussen in om ze bijvoorbeeld naar Duitsland te brengen. Het is veel werk, maar noodzakelijk."
Dol op het spoor
Zijn betrokkenheid gaat verder dan zijn werk. Van Kuijeren is zijn hele leven al dol op het spoor. Op zijn 16de vestigde hij een Nederlands treinrecord: hij legde in één week 25.000 kilometer af en trouwde zelfs op een station.
"Ik hou van treinen. Juist daarom spreek ik me nu uit. Begin deze eeuw reden er bij stakingen nog gewoon stoptreinen. Nu ligt alles plat. Dat is echt een verarming."
Minimale dienstregeling
Volgens hem zou Nederland een voorbeeld moeten nemen aan landen als Italië en België, waar bij stakingen een minimale dienstregeling blijft bestaan. "Daar rijdt in de spits nog iets, of verspreid over de dag. In Nederland wordt uit voorzorg álles geschrapt. Alsof geen enkele trein betrouwbaarder is dan een paar."
Voor morgen lijkt hij inmiddels alles voor zijn klanten geregeld te hebben, maar hij maakt zich zorgen over 17 juni. Dan is de volgende staking aangekondigd. "Dan dreigen veertien van 'mijn' reizigers vast komen te zitten."
Niet meer zwartrijden
Hoogleraar arbeidsrecht Agnes Akkerman begrijpt de frustratie van Van Kuijeren en andere reizigers. Toch vindt ze de staking niet onzorgvuldig. "Zolang het aangekondigd is, kunnen mensen er rekening mee houden", zegt ze.
De vakbonden zouden ook voor 'publieksvriendelijke' acties kunnen kiezen, bijvoorbeeld door mensen te laten zwartrijden. Dat gebeurde vroeger weleens, maar tegenwoordig niet meer. "En dat is een bewuste keuze", zegt Akkerman. "Een harde staking zoals die van vrijdag is een strategie van de vakbonden, om de staking zichtbaar en voelbaar te maken."
Sympathie bij het publiek
Ze merkt op dat het publiek in Nederland over het algemeen niet snel afhaakt: "Wat ik tot nu toe opvallend vind, is dat mensen toch wel een soort sympathie hebben voor de stakers."
"Ik herinner me eerdere acties, zoals bij de schoonmakers, die veel overlast veroorzaakten maar toch op steun konden rekenen. En als het publiek meewerkt, versterkt dat de druk op de werkgever."
'Buitenproportioneel'
Toch vindt Freek Bos van reizigersvereniging Rover dat de impact op reizigers een andere vorm moet aannemen. "Laat het spoor draaien met vertraging, of aangepaste routes. Zo blijft reizen mogelijk, en komt de boodschap toch over. In geen enkel land wordt uit voorzorg het hele spoor stilgelegd."
En dat klopt: in bijvoorbeeld België, Italië en Spanje is wettelijk geregeld dat er ook bij een staking een minimale dienstregeling moet gelden. Ook in Frankrijk is dat gebruikelijk. Nederland heeft geen wettelijke verplichting tot een zogenoemde basisdienstregeling. "In Nederland wordt meteen uit voorzorg álles geschrapt. Dat is buitenproportioneel."
'Ligt ook aan de NS'
Maar daar is FNV-bestuurder Huub van den Dungen het niet mee eens. "Dan wordt het juist onduidelijk. Nu weten mensen: vrijdag rijden er geen treinen. Punt." Dat alles plat moet, ligt volgens Van den Dungen ook aan de NS.
"Wij wilden staken in regio Midden-Nederland: Utrecht, Hoofddorp en Amersfoort. Maar de NS zegt dan nergens meer veilig te kunnen rijden. Daarom ligt alles stil."
Niet plotseling
Van den Dungen benadrukt dat de staking niet plotseling komt. "We onderhandelen al sinds januari over een nieuwe cao. In ronde negen hoorden we wat we in ronde twee ook al hoorden. Onze leden zijn er klaar mee: meer dan 90 procent stemde voor actie." De inzet draait om hogere lonen en verlichting van een zwaar werkleven.
"Het ziekteverzuim stijgt, collega's haken af - het spoor wordt steeds onbetrouwbaarder." Volgens Van den Dungen is de staking geen doel op zich, maar een middel. "We doen dit óók voor de reiziger. Een dag thuiswerken nu is beter dan straks een spoor dat structureel niet meer levert."