Gisteren viel het kabinet en op 29 oktober mogen we hoogstwaarschijnlijk weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Maar waarom dan pas? Die vraag kwam vaak terug bij ons in de chat.
De Kiesraad adviseert vandaag om de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober te organiseren. Het duurt dus nog zeker 4 maanden voordat we weer naar de stembus mogen. Waarom kan dat niet eerder? Hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden Wim Voermans. Hij legt uit hoe dat precies zit.
Partij registreren
Dat het een tijdje duurt voordat we na de val van een kabinet weer gaan stemmen, heeft alles te maken met hoe de kieswet in elkaar zit, begint Voermans. "De Tweede Kamerverkiezingen verlopen eigenlijk in twee stappen", legt hij uit. "De eerste stap is dat er een partijregistratie moet zijn. Je moet eerst registeren onder welke naam je als partij mee zou willen doen aan de Tweede Kamerverkiezingen."
"En daar moet je even tijd voor hebben, want misschien wil je wel een nieuwe partij beginnen. Dat kan 1 tot 2 maanden duren nadat besloten is dat de Tweede Kamer ontbonden zal worden. Dus die maanden ben je daar al aan kwijt." Daarbij is de Kamer ook niet meteen ontbonden zodra het kabinet is gevallen, daar kan ook tijd overheen gaan.
Kandidaatstelling en vakanties
De tweede stap is de kandidaatstelling, gaat Voermans verder. "Dan moet je namens je partij je kandidaten registreren bij de Kiesraad. Op het moment dat die kandidaatstelling er is, duurt het nog minstens 44 dagen."
En dan heb je nog de zomervakantie. "Het kabinet - want het kabinet besluit hoe lang het duurt - heeft graag de zomervakantie ertussen. Dat is een tijd waarin weinig gebeurt. Daar moeten partijen geen last van hebben bij het ronselen van kandidaten." Vervolgens is het ook nog de vraag of ze de herfstvakantie ook meenemen. "Alles bij elkaar zorgt ervoor dat het soms al 4 tot 5 maanden kan duren."
Andere landen als voorbeeld?
Toch lijkt het in andere landen een stuk sneller te kunnen, bijvoorbeeld gelijk na de val van een kabinet. Hoe zit dat dan? "Je zou kunnen zeggen: 'Waarom neemt Nederland daar nou geen voorbeeld aan? Dat is goed voor iedereen en dan gaat er geen tijd verloren'." Maar volgens Voermans ben je dan 'appels met peren aan het vergelijken'.
"In Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld heb je twee of drie bestaande partijen. Dus partijregistratie neemt daar nauwelijks tijd in beslag. Als ze het al nodig hebben, kunnen ze direct kandidaten stellen in de districten. En dan kan je het op veel kortere termijn doen."
'Land van minderheden'
De hoogleraar gaat verder: "Je moet niet vergeten dat bij onze verkiezingen om en nabij vijftig partijen weer mee gaan doen. Dat hoort bij het Nederlandse karakter van ons politieke stelsel. Het is echt eigen aan ons stelsel dat we veel partijen de gelegenheid willen geven om mee te doen." Nieuwe partijen moeten dan ook de ruimte hebben om genoeg kandidaten aan te trekken.
"We hebben het gezien bij Boer-Burger-Beweging (BBB, red.), maar vooral bij NSC", geeft Voermans als voorbeeld. "We zijn een land van minderheden en willen daarom ook een zorgvuldig verkiezingsproces waar partijen de kans krijgen zich te registreren en een goede tijd krijgen om kandidaten te halen. Dat neemt nou eenmaal gewoon veel tijd in beslag."