Hoe moet Europa verder na 'afscheid' van Amerika? 'Eigenlijk moet je elk Europees land opheffen'

Oud-ambassadeur Ron Keller noemt de koerswijziging historisch: "Met de publicatie van het nieuwe Trump-beleidsstuk neemt Amerika nadrukkelijk afstand van Europa. De boodschap is hard en helder: reken niet langer op Washington. Dit is een afscheid van het bondgenootschap zoals we dat decennialang hebben gekend."

'Dag Europa'

En dat is 'buitengewoon bijzonder' zegt Keller, oud-ambassadeur in Rusland, China en Oekraïne. "We hebben dit nog niet eerder gezien, niet op deze expliciete manier. Dit is geen rimpeling in het water; dit is een verschuiving van de grond onder onze voeten. Dat een land dat zo centraal heeft gestaan in de Europese veiligheid nu afstand neemt."

Volgens Keller blijft er zonder Amerikaanse militaire steun weinig over van wat Europa decennialang als vanzelfsprekend beschouwde. "Dat vooruitzicht is ronduit beangstigend. En wat het alarm nog harder doet afgaan, is dat het Congres niet ingrijpt. De 'checks and balances' functioneren nauwelijks. Trump beslist, en dat is het. Dag Europa."

Signalen genegeerd

Een 'harde reset', zo omschrijft EU-correspondent Stefan de Vries de Amerikaanse 'uitmaakbrief'. "Europa heeft jarenlang in een afhankelijke relatie met de Verenigde Staten gezeten. Het is alsof je in een huwelijk zit waarvan je diep vanbinnen weet dat het ooit zal eindigen, maar je weigert het te geloven."

De eerste signalen zagen we eigenlijk al toen Barack Obama president was, zegt De vries. "Hij richtte zijn blik meer op Azië dan op Europa. Maar Europa bleef ontkennen. En dan kom je op een dag thuis en ligt er een afscheidsbriefje op het aanrecht: 'Doei zwakkeling, ik ga.' En daar sta je dan, terwijl je alle tekenen hebt genegeerd."

In machtsblokken denken

Toch is het einde van deze relatie voor Europa niet het einde van de wereld, denkt De Vries. "Zoals ook in intermenselijke relaties geldt: what doesn't kill you makes you stronger. Europa kan hier echt sterker uitkomen. Maar dan moet onze houding veranderen. We moeten versneld integreren, economisch, diplomatiek en vooral militair."

"We zijn een blok van 27 landen, maar we gedragen ons alsof we 27 individuen zijn", gaat de correspondent verder. "We staren vooral naar de eigen navel. Dat moet ophouden. Want de wereld om ons heen denkt in machtsblokken. Als wij blijven doen alsof elk land in Europa nog een zelfstandige grootmacht is, verdwijnen we gewoon uit beeld."

Meer focus op geopolitiek

Het verbaast De Vries dat het document van Trump niet onderwerp van gesprek is aan de formatietafel. "Het verandert alles aan onze veiligheid en positie in de wereld, maar aan de formatietafel gaat het er niet één seconde over. Alsof geopolitiek geen onderdeel is van ons voortbestaan." De politici praten vooral over binnenlandse punten, dat is voor de correspondent niet te bevatten.

Als Nederland wil blijven meetellen, moet het juist steviger in Europa worden ingebed, stelt De Vries. "Eigenlijk moet je elk Europees land opheffen. Ook Nederland. Niet als identiteit, maar als politieke constructie. Een land als Nederland kan de wereld niet meer alleen aan. Zelfs Duitsland kan dat niet."

Net als de euro

Dat zijn voorstel voor sommigen als een onmogelijke verandering klinkt, snapt De Vries goed. "Maar dat is het niet", merkt hij op.

"Denk aan de euro. Toen ik op de middelbare school zat, zei iedereen: de gulden afschaffen? Geen sprake van. En kijk nu: niemand heeft het er nog over. Grote integratiestappen lijken ondenkbaar, totdat ze er ineens zijn."