Hoe een betere leefstijl ervoor kan zorgen dat mensen met mentale aandoeningen langer leven

Het rapport komt van The Lancet Psychiatry Commission en sluit aan op eerder onderzoek uit 2019. Daaruit bleek al dat mensen met psychische problemen gemiddeld korter leven.

Leefstijlinterventie

Leefstijlinterventies zijn volgens onderzoeker Jeroen Deenik van Maastricht University één van de essentiële onderdelen in de zorg om deze situatie te verbeteren. "In Nederland krijgt ongeveer 40 tot 50 procent van de mensen in hun leven te maken een psychische aandoening", zegt hij. "En als we het hebben over de ernstige, langdurige psychische aandoeningen waar het in het rapport over gaat, dan is dat rond de 300.000 mensen."

Leefstijlinterventies zijn gericht op het verbeteren van leefstijlfactoren rondom gezondheid, vertelt Mariëlle van den Berg van MIND, een organisatie die de psychische gezondheid wil verbeteren en mensen die te maken hebben met psychische klachten wil ondersteunen. "Bij leefstijfactoren kun je denken aan beweging, aan voeding of aan slaap."

Moeilijk vol te houden

Zo'n interventie lijkt een goede manier om problemen op te lossen, maar MIND ziet dat veel mensen moeite hebben om het langdurig vol te houden.

"Wat mensen merken op het moment dat ze een leefstijlinterventie krijgen aangeboden als ze in behandeling zijn in de GGZ, is dat die onvoldoende op maat zijn toegespitst op wat zij nodig hebben."

Vorm van begeleiding

Van den Berg gaat verder: "Ze zijn vaak niet samen met ervaringsdeskundigen opgesteld en sluiten daarom ook niet genoeg aan bij wat mensen met psychische problematiek nodig hebben."

Dan gaat het bijvoorbeeld ook over de vorm van de begeleiding. "In welke vorm willen ze het 't liefst krijgen: individueel of juist in groepsverband?" Want het kan per persoon verschillen wat het best past. "Als het niet op maat is, zorgt dat ervoor dat de interventie niet goed aansluit en dat de kans van slagen dus ook minder groot wordt."

Verandering uitdaging

Het rapport is opgesteld door 30 auteurs uit 19 landen. Deenik is een van de co-auteurs en werkte samen met MIND voor het rapport. Ook hij is voor betere persoonlijke begeleiding, maar ziet de onderbezetting bij de GGZ wel als een obstakel. "We weten al lang dat leefstijl een belangrijke rol speelt in zowel de lichamelijke als psychische gezondheid van mensen met een psychische aandoening, en dat leefstijlinterventies kunnen helpen", vertelt hij. "In het huidige rapport gaan we niet in op dát het werkt, maar vooral wat er nodig is om dit in de praktijk te laten lukken."

"Zo is dit is niet iets extra's voor op het bordje van bijvoorbeeld enkel de psychiaters of psychologen." We moeten volgens hem breder denken. Zoals werken met verschillende specialisten als ervaringsdeskundigen, diëtisten en beweegprofessionals. "En denk bijvoorbeeld aan het combineren van aandacht voor verschillende leefstijlsaspecten in één interventie, in plaats van enkel losse beweeg- en voedingsinterventies. We zien ook dat die combinatie effectiever is", legt hij uit. "We willen heel graag hier verbeteringen aanbrengen, zowel binnen de GGZ als daarbuiten."

'Domein overstijgend'

Er zitten namelijk grenzen aan wat binnen de GGZ kan, zegt Deenik. "Heel veel beperkingen die buiten de controle van iemand met een psychische aandoening individueel liggen, liggen ook gewoon in de maatschappij. Binnen de wijk waar ze wonen, binnen de sociale context waarin ze wonen", geeft hij aan.

"Dus als we hier een oplossing voor willen hebben, dan moeten we ook 'domein overstijgend' - zoals het mooi in het Integraal Zorgakkoord heet - gaan samenwerken", vertelt hij. "Te beginnen met dat gezondheidsbevorderende interventies die al bestaan, óók goed toegankelijk worden voor mensen met een psychische aandoening. Nu hebben zij vaak nog minder goede toegang dan mensen zonder psychische klachten."

Langer leven

Er zijn volgens Deenik verschillende redenen waarom mensen met geestelijke aandoeningen eerder komen te overlijden. "Het is een van de grootste gezondheidsongelijkheden op dit moment in onze westerse gezondheidszorg. Want deze aantallen gelden ook gewoon voor Europa en voor Nederland. En de belangrijkste oorzaken zijn, zo werd genoemd in het eerdere rapport, hart en vaatziekten en andere metabole ziekten."

De oorzaken daarvoor zijn meervoudig, zegt de onderzoeker. "Het is een best complexe uitdaging. De leefstijl is een van de essentiële componenten. Maar er speelt bij deze groep ook grotere sociale ongelijkheid. Klachten die samengaan met redenen waarom mensen bij ons in behandeling zijn, belemmeren mensen ook. Evenals medicatiegebruik. Dat ondersteunt je allemaal niet om voor je gezondheid te zorgen", zegt hij. "Als we aan die factoren gezamenlijk wat doen, kunnen we een heel eind komen."