Hoe commerciële tandartsenketens veel geld verdienen aan slechte mondzorg aan ouderen

Bewoners worden bijvoorbeeld behandeld op hun slaapkamer of zelfs op een keukenstoel, terwijl dat volgens richtlijnen alleen in uitzonderlijke gevallen mag. Ook is de manier van declareren gevoelig voor misbruik.

Misbruik in declareren

Een voorbeeld hiervan is dat werk dat eigenlijk door een tandarts moet worden gedaan, door preventie-assistenten wordt uitgevoerd. Dat terwijl het hoge tandartstarief wordt wel gerekend. Daarbij kan een consult van 5 minuten op papier worden opgehoogd tot een uur door al het randwerk, zoals dossier, overleg en rapportage, apart mee te schrijven.

Het gevolg: hoge marges voor de aanbieders, terwijl patiënten teveel of juist helemaal niet behandeld worden. Zo worden simpele behandelingen heel vaak opgevoerd omdat er weinig controle is, dat is overbehandeling. Maar er is ook onderbehandeling omdat er moeilijke ingrepen niet gedaan worden.

Vader verloor tanden

Een dochter, zelf tandartsassistente, vertelt anoniem haar verhaal omdat haar vader nog in een verzorgingshuis woont. Ze zag hoe zijn gebit razendsnel achteruitging nadat hij was opgenomen.

Bij binnenkomst had hij volgens haar nog al zijn tanden, maar binnen een jaar braken ze stuk voor stuk af. "Een paar maanden daarna zag ik gewoon dat iedere keer als ik op bezoek kwam er een tand afgebroken was."

Kunstgebit zou 'makkelijker zijn'

"Ik was al een jaar geleden aan het mailen: zullen we een behandelplan opstellen? Maar daar heb ik gewoon nooit een reactie op gekregen", vertelt de dochter.

De verzorging suggereerde zelfs dat het makkelijker zou zijn geweest als hij een kunstgebit had gehad. "Dat wil je niet horen", zegt ze. "Mijn vader had zijn leven lang geïnvesteerd in zijn gebit en altijd trouw de tandarts bezocht."

Zelf controleren

De pijn werd zichtbaar. "Hij had pijn. En ik zag het ook aan hem iedere keer als ik daar kwam. Dan zei ik: 'Pap, laat je het me anders zien?' Dan deed ik mijn handschoen aan, ging toch wel voelen en kijken. Op een gegeven moment kon ik het niet meer aanzien."

Toen de instelling niet reageerde, zocht ze hulp bij een gespecialiseerd centrum. Daar zag de tandarts een verwoest gebit: afgebroken ondertanden, wortelresten in de mond en vullingen die als legoblokjes in elkaar waren gezet.

Behandeld op slaapkamer

De tandarts waar de familie terechtkwam is Nicole Teeuwisse van het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde. Zij ziet dit soort gevallen steeds vaker sinds de komst van commerciële ketens. Normaal gesproken moet de instelling uit het eigen budget een tandartskamer inrichten en zelfs assistentie leveren - of de tandarts extra betalen om daarvoor te zorgen. Ketens zeggen: 'Geen zorgen, geen kamers met apparatuur nodig, wij nemen alles zelf mee.'

"Er kwamen commerciële partijen die zeiden: 'Je hoeft ons helemaal niks te betalen, wij komen gewoon met een koffer op de slaapkamer van de patiënten.' Maar dat is best moeilijk voor iemand met dementie die gewoon vertrouwen nodig heeft van de behandelaar. Elke keer een andere behandelaar op de kamer werkt niet", weet Teeuwisse.

Mindere kwaliteit

Het idee lijkt handig, maar volgens Teeuwisse leidt het tot zorg van mindere kwaliteit. "Een hele hoop behandelingen kunnen daardoor niet uitgevoerd worden; ze lopen risico op nabloeding; de behandelingen zijn minder controleerbaar", somt ze op.

Ook het verdienmodel is volgens haar problematisch. "We hebben één uurtarief voor de tandarts en dat uurtarief wordt uitgekeerd voor alle zorgverleners. Dus dat betekent dat een preventie-assistent ook het uurtarief van een tandarts krijgt. En dan blijft daar een heel grote winstmarge van over."

'Perverse prikkel'

Hoogleraar geriatrische tandheelkunde Anita Visser ziet hetzelfde probleem. "Voor het tarief van een tandarts kan je een assistent inzetten. En dat lijkt mij een soort perverse prikkel. Hoe meer zorg je aanbiedt, hoe meer inkomsten je hebt."

"En dat maakt het aantrekkelijk: je kunt lager opgeleiden inzetten en toch voor tandartstarief declareren", legt ze uit. Uit onderzoek van EenVandaag blijkt hoe dat in de praktijk uitpakt.

Hechtingen verwijderen met keukenschaar

Zo vond EenVandaag declaraties voor tientallen consulten bij cliënten, terwijl de behandelaar maar een paar uur in de instelling aanwezig was. Ook zagen we een papieren declaratie met 37 consulten van een kwartier, terwijl de partij zelf niet eens een halve dag in huis was.

Er zijn gevallen bekend van een tandarts die nacontrole deed na het trekken van een tand, maar geen instrument had om hechtingen te verwijderen. Hij gebruikte een keukenschaar uit de keukenla van de bewoner.

Verkeerd gedeclareerd

Ook troffen we een situatie waarin een niet-BIG-geregistreerde zorgverlener zes keer een uur declareerde voor nacontrole, terwijl de wond in werkelijkheid binnen enkele minuten was beoordeeld. BIG staat voor 'Beroepen in de individuele Gezondheidszorg' en is een verplichte registratie in een openbaar register voor zorgverleners in Nederland.

Daarnaast kwamen we rapportages tegen waarin stond: 'zal de protheticus vragen te komen' of 'samen met mevrouw prothese aan de wastafel gereinigd'. In werkelijkheid gaat het om eenvoudige verzorging die normaal gesproken onder de dagelijkse zorg valt, maar dat hier maandelijks als consult werd gedeclareerd.

Werken met uurtarief

Het uurtarief in de Wet langdurige zorg, 207 euro, werd ooit ingevoerd omdat losse verrichtingen bij deze complexe patiënten onwerkbaar waren. Waar een tandarts normaal een kwartier rekent voor een controle, werkt dat voor deze doelgroep niet. Behandelingen duren vaak langer en zijn onvoorspelbaar en daarom werken deze tandartsen met een uurtarief.

Maar Visser ziet het systeem inmiddels verkeerd uitwerken. "De zorg wordt er absoluut niet beter van, want mensen krijgen niet de zorg die ze nodig hebben. Dit is een soort graaicultuur geworden, waarbij het grote geld naar boven gaat en de patiënt achterblijft."

Groeiende invloed van ketens

Het probleem speelt bovendien breder. Er zijn steeds meer ouderen met een eigen gebit, maar het aantal gespecialiseerde tandartsen geriatrie en bijzondere tandheelkunde blijft ver achter.

In Nederland zijn er slechts enkele tientallen, terwijl tienduizenden patiënten die zorg nodig hebben. Tegelijkertijd groeit de invloed van grote ketens.