Drijvend of op palen: om ook in de toekomst veilig te kunnen wonen, moeten we onze huizen echt anders gaan bouwen
De waterschapsverkiezingen komen eraan en dit is belangrijk, want bijna drie vijfde deel van Nederland is kwetsbaar voor overstromingen. Dijkgraaf Hein Pieper wil daarom dat ook burgers zelf hun verantwoordelijkheid nemen.
Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is 59 procent van het Nederlandse landoppervlak kwetsbaar voor overstromingen. Het gaat dan vooral om de kustprovincies, Flevoland en gebieden langs de grote rivieren. Dijkgraaf Pieper van het waterschap Rijn en IJssel vindt dan ook dat iedereen zichzelf moet afvragen: woon ik op de juiste plek en is mijn huis veilig ingericht? Achterover leunen en alleen naar de overheid kijken kan dus niet meer.
Nederland vaak gewaarschuwd
Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat weinig mensen zich zorgen maken over overstromingsgevaar. Slechts 1 op de 5 ondervraagden die in een gebied wonen met een groter of kleiner overstromingsrisico, maakt zich daar zorgen over. Terwijl de overgrote meerderheid (79 procent) zich daar niet druk om maakt.
Volgens dijkgraaf Jeroen Haan van hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is het belangrijk dat mensen zich bewust zijn van waar ze wonen. "Nederland is al vaak gewaarschuwd voor het water. Kijk naar de watersnoodramp in 1953, de evacuaties in het land van de Waal en de Maas in 1993 en 1995, en de overstroming bij Valkenburg in 2021."
Noodpakket in huis halen
De dijkgraven zijn zelf in ieder geval goed voorbereid op een eventuele overstroming. "Ik heb er wel over nagedacht wat er gebeurt als ik een paar dagen niet naar de winkel kan en de elektra uitvalt", vertelt Haan. Hij heeft daarom alvast een radio, zaklampen en dekens in huis gehaald.
Ook collega-dijkgraaf Pieper heeft een noodpakket met onder andere water, batterijen en kaarsen ingeslagen, waar hij zich een paar dagen mee kan redden. "Bijna geen enkele Nederlander heeft een noodpakket, maar ik vind dat we dat horen te hebben."
Groeiend belang waterschapsverkiezingen
Ondanks de weinige zorgen over overstromingen hebben de dijkgraven wel het gevoel dat mensen de afgelopen jaren meer bezig zijn met water en de waterschappen. De belangrijkste reden hiervoor is volgens Haan klimaatverandering: "Het veranderende klimaat krijgt meer impact in het dagelijks leven van mensen, door bijvoorbeeld extreem weer. Hierdoor denken mensen meer na over water."
Uit onderzoek van EenVandaag Opiniepanel blijkt dat meer mensen het belang zien van de waterschapsverkiezingen. Zo vindt een derde van de ondervraagden (34 procent) de waterschapsverkiezingen belangrijker dan de verkiezingen van 4 jaar geleden. De belangrijkste reden hiervoor is een groeiend bewustzijn over klimaatverandering.
'Struisvogelpolitiek'
Een van de mensen bij wie het bewustzijn over de waterschapsverkiezingen is toegenomen, is panellid Joke Baars. Als ze haar adres op de website overstroomik.nl invoert, komt ze erachter dat haar huis bij een dijkdoorbraak 2 meter zou kunnen overstromen. "Ik denk dat mensen zich meer bewust moeten worden van de risico's van een overstroming", zegt ze.
"Je denkt toch altijd dat je goed beschermd bent door de dijken en duinen, maar met de klimaatverandering weet je gewoon niet hoe het gaat lopen." Het panellid heeft er zelfs weleens over nagedacht om hoger te gaan wonen, maar daar is het nog niet van gekomen. Maar mensen die nu nog doen alsof er niets aan de hand is, dat is struisvogelpolitiek volgens Baars.
'Raar en achterhaald'
Als het om overstromingsgevaar gaat, is er ook een belangrijke rol weggelegd voor de overheid, vinden dijkgraven Pieper en Haan. Zo moet er wat hen betreft goed worden nagedacht over toekomstige woningbouw. Volgens Pieper moeten we ons afvragen of het wel verstandig is om te bouwen in gebieden met een overstromingsrisico: "Het is raar en een beetje achterhaald."
"We bouwen weer het meest in de Randstad, maar is het wel verstandig om het grootste gedeelte van Nederland in het laagste stuk te laten wonen?", vraagt hij zich af. Ook Haan vindt dat erover moet worden nagedacht om op andere plekken te bouwen: "Vanuit het water gezien kun je kijken of je alles wel in het westen moet bouwen. Of dat er ook meer richting het oosten moet worden gebouwd."
Toekomstige generaties
Ook volgens specialist water en ruimte Frans Klijn van kennisinstituut Deltares is de locatie van woningbouw belangrijk: "We moeten hier heel goed over nadenken, om te voorkomen dat we problemen doorschuiven naar toekomstige generaties." De onderzoeker heeft verschillende kaarten gemaakt, die gedetailleerd weergeven hoe groot het overstromingsgevaar van plek tot plek is. "Zo kan Flevoland helemaal onder water lopen, maar ook daar zijn verschillen."
We hoeven volgens hem dan ook niet allemaal te verhuizen. "In Nederland hebben we hele goede dijken. Dit betekent dat we de bescherming tegen echt grote overstromingen behoorlijk goed op orde hebben", zegt hij. "Maar je kunt natuurlijk niets uitsluiten en het klimaat verandert snel."
Drijvende woningen
Naast de locatie van de bouw moet er volgens de dijkgraven ook worden nagedacht over de manier van bouwen. "Als je dan toch gaat bouwen, doe het dan op een slimme manier", zegt Haan. "In Leidsche Rijn in Utrecht zijn er bijvoorbeeld drijvende woningen die kunnen meebewegen met het klimaat. Als je extreme regenbuien krijgt en het water gaat omhoog, dan drijven de woningen gewoon mee."
Ook volgens onderzoeker Klijn kan anders bouwen een oplossing zijn in gebieden die kwetsbaar zijn voor overstromingen. "Je kunt bijvoorbeeld huizen bouwen op palen of met garages eronder. Er zijn veel manieren om huizen aan te passen aan de situatie. Je moet nadenken over wat je kunt doen om de gevolgen van een overstroming te beperken, maar als je helemaal niet meer bouwt in overstroombare gebieden blijft er maar 40 procent over. Dat is erg weinig."
Spaarders zien maar weinig terug van winsten Nederlandse banken: wat je er zelf tegen kunt doen
Net toen spaarders een beetje blij werden van de stijgende rentes, was het feest alweer voorbij. Banken hebben de rente op spaartegoeden in het afgelopen jaar flink naar beneden bijgesteld.
"Ik snap de ergernis over de lage spaarrentes heel goed", zegt financieel journalist Martin Visser van de Telegraaf. "Banken volgen meestal de rentekoers van de Europese Centrale Bank (ECB). En die verhoogde een paar jaar geleden de rente om de extreme inflatie af te remmen."
'We sparen tegen de klippen op'
Het afremmen van de inflatie is inmiddels gelukt en de rentes zijn weer flink aan het zakken. "Die hele stijging ging zo snel, de consumenten hebben er bijna niks van gemerkt", zegt Visser. De gemiddelde spaarrente ligt op dit moment namelijk tussen de 1 en 1,5 procent. En dat terwijl de inflatie momenteel op zo'n 3 procent ligt.
Toch blijven Nederlanders fanatieke spaarders, ook in het afgelopen jaar kwamen er weer tientallen miljarden bij. Gezamenlijk staan er bijna 630 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen, een enorm bedrag. "In Nederland sparen we tegen de klippen op", weet Visser. "Zelfs toen de rente 0 procent was, bleven we sparen. Dat zit een beetje in onze aard. We zijn trouw aan onze bank en ook heel risicomijdend."
'Icesave-trauma'
"De laatste tijd kijken mensen wel vaker over de grens voor hun spaargeld, maar de herinnering aan het Icesave-trauma zit nog diep." Visser doelt op de IJslandse bank die in 2008 failliet ging. Ook veel Nederlandse spaarders verloren toen hun geld, de compensatieregeling werd een enorm slepende procedure.
"Als je in het buitenland een spaarrekening wilt openen, is het nog steeds belangrijk om goed te checken of de betreffende bank onder een Europese garantieregeling valt", benadrukt hij dan ook. "Je kunt natuurlijk ook gaan beleggen, heel veel mensen doen dat inmiddels. Maar de basisregel blijft: beleg nooit met geld dat je binnenkort nodig hebt. En beleggen is ook niet verstandig als je weinig buffer hebt."
'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'
Volgens Joyce Donat van de Consumentenbond is er op de Nederlandse spaarmarkt te weinig concurrentie, en ook dat houdt de rentes laag."We hebben hier 3 grote banken die samen de dienst uitmaken. Het lijkt een beetje op tankstations: 'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'."
"Overstappen moet simpeler worden, dat gebeurt nog weinig. We zijn erg trouw aan onze bank", zegt Donat. "En gemak speelt een grote rol: mensen houden hun bank- en hypotheekzaken graag op één plek."
'Overheid daagt banken uit'
In België en Duitsland speelt een soortgelijk probleem, vertelt ze. "De Belgische overheid heeft daarom een tijdje terug ingegrepen met een staatsbon, een soort rekening bij de overheid waar mensen in 2023 een rente van 2,8 procent op kregen. Daardoor stroomden miljarden euro's aan spaargeld van banken naar de Belgische overheid en was de sector aan zet."
Die ingreep van de overheid bleek een succes. Donat denkt dat zoiets ook in Nederland zou kunnen werken: "Daar is het ook wel eens over gegaan, maar ik weet niet wat de huidige stand van zaken is. In België daagde de overheid de banken echt uit. Het werd een populair alternatief voor sparen, of zelfs voor beleggen."
Problematische spaarzucht
Op macro-economisch niveau is de spaarzucht van Nederlanders ook problematisch. Doordat er zoveel geld geparkeerd staat bij banken, is er weinig prikkel om spaarders te belonen met hogere rentes. Tegelijkertijd blijft veel geld inactief en wordt het niet geïnvesteerd in bedrijven of uitgegeven.
De Europese Commissie wil mede daarom dat sparen minder aantrekkelijk, wordt en dat Europeanen meer gaan beleggen. Regels tussen landen moeten verdwijnen, zodat kapitaal makkelijker over grenzen kan stromen. Dat moet de Europese markt aantrekkelijker maken voor investeerders en de internationale concurrentiepositie van de EU verbeteren. "Maar ik vond dit plan nog niet heel concreet", oordeelt economie-journalist Visser.
'Spaargeld minder interessant voor banken'
"Spaarrente komt tot stand op de markt, het is gewoon een kwestie van vraag en aanbod", zegt Eelco Dubbeling, directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken, in een reactie. "Er is gewoon ontzettend veel spaargeld in Nederland. Dat maakt het minder interessant voor banken om spaargeld aan te trekken en daardoor blijft de rente laag. En daarnaast volgen we ook de ECB, die houdt de rente op dit moment laag."
"Banken kijken wel naar elkaar, maar er worden geen afspraken gemaakt over de hoogte van de spaarrentes" benadrukt de directeur. "En het is ook super makkelijk om je geld ergens anders onder te brengen, ook in het buitenland via online platforms." De sleutel lijkt dus voor een groot deel bij de klant te liggen.