Burgers maken steeds vaker bezwaar bij rechter tegen nieuwbouw: 'Bijna geen project waarbij het niet gebeurt'

Het zou wel eens één van de grootste thema's kunnen worden bij de aankomende verkiezingen: de woningnood. Dat er meer gebouwd moet worden, daar zijn alle politieke partijen het wel over eens. Maar in de praktijk blijken veel nieuwbouwprojecten maanden of soms zelfs jarenlang stil te liggen door met name burgers die juridisch bezwaar maken.

Niet eerlijk

Het is veel gemeenten een doorn in het oog. Zo ook voor wethouder Daniëlle van Bentem van de gemeente Renkum. Zij ergert zich aan alle bouwlocaties waar op dit moment niet gebouwd kan worden in haar gemeente. "Als we kijken naar onze projecten op dit moment, dan zien we dat 60 procent stil ligt op dit moment, vanwege bezwaar- en beroepsprocedures."

Dit heeft grote gevolgen voor woningzoekenden, vervolgt de wethouder. "Je hebt het dan dus echt over mensen die jarenlang moeten wachten. Je ziet het ook in onze gemeente. Onze jeugd trekt weg naar Arnhem en Wageningen, ook vanwege al die vertraging." Dat moet echt anders, vindt van Bentem. "Het is gewoon niet eerlijk naar al die woningzoekenden. Het gaat vaak maar om één burger die bezwaar maakt, tegenover honderd mensen die op zo'n plek kunnen wonen."

Toename in bezwaarprocedures

Uit een rondgang van EenVandaag onder zo'n 300 gemeenten blijkt dat een ruime meerderheid van de gemeenten zucht onder de stortvloed van burgers die bezwaar en beroep aantekenen. Het gevolg daarvan is dat woningbouwprojecten jarenlang in de wachtstand staan.

Daarnaast geeft nog eens twee derde van de gemeenten aan dat ze het aantal procedures de afgelopen jaren alleen maar hebben zien stijgen. Het zijn in de meeste gevallen omwonenden die deze procedures starten, om redenen van natuurbehoud, bederf van uitzicht of gebrek aan parkeergelegenheid. Veel zaken worden tot aan de Raad van State doorgeprocedeerd.

115.000 woningen

Ook projectontwikkelaars lopen tegen een muur van bezwaarschriften aan, zegt Coen van Rooyen, directeur van WoningBouwersNL, de branchevereniging van bouwbedrijven. "Er zijn bijna geen projecten meer meer waar geen bezwaar tegen wordt gemaakt. Het zijn meestal burgers die in verzet komen, maar ook stichtingen, en we zien ook overheden die tegen elkaar gaan procederen."

Landelijk liggen veel projecten stil. Van Rooyen: "Er zijn op dit moment 115.000 woningen waarvoor de vergunning is afgegeven, maar de bouw nog niet is gestart. Voor driekwart van die woningen is de vergunning al meer dan een jaar afgegeven. Het gaat echt om een heel fors aantal woningen. Als we dit probleem kunnen tackelen, dan kunnen we gewoon aan de slag. Nu ligt dit allemaal stil."

Hogere kosten

Concreet betekent dat niet alleen dat mensen veel langer moeten wachten op hun nieuwe huis, maar het leidt ook vaak tot oplopende kosten, ziet van Rooyen. "Al die vertragingen kunnen behoorlijk in de kosten lopen."

"Het kan bijvoorbeeld betekenen dat je je eigen huis pas later kunt verkopen, vanwege de vertraging. Dan heb je dus als koper langer dubbele lasten", legt hij uit. "Dus daar kunnen echt hele vervelende financiële consequenties aan zitten."

Nodeloze vertraging

Toch is inspraak van burgers een belangrijk en fundamenteel recht, wil wethouder Van Bentem benadrukken. "Daar sta ik vierkant achter, het is een heel goed systeem. Projecten worden er alleen maar beter van als burgers inspraak hebben. Maar dat is wat anders dan de eindeloze juridische procedures waar we nu mee te maken krijgen. Ik ben tegen nodeloze vertraging."

Ook in Zwolle-Zuid bemoeien bewoners zich actief met de nieuwbouwplannen van de gemeente. Zo'n 3000 huizen moeten gebouwd worden op de plek waar nu een groen grasveld ligt. Bewoners zijn bang dat de woningbouw ten koste gaat van de natuur. Zo ook Jan Wietsma. "We zijn niet tegen woningbouw", zegt hij. "Sterker nog, we zien dat ook wel dat er een enorme behoefte is aan nieuwe woningen. Maar er moet wel een goede balans zijn."

'Zonde van de dieren'

De lokale groenvoorziening gaat Wietsma buitengewoon aan het hart. "Dit gebied is ontzettend belangrijk voor kleine dieren, vogels, zoals uilen, en wilde dieren. Als je hier huizen gaat bouwen, dan verstoor je de groene corridor. Dan verdwijnen die dieren. Dat zou zonde zijn."

Wietsma heeft goed overleg gehad met de gemeente, zegt hij. Hij heeft er vertrouwen in dat de gemeente zijn zorgen serieus neemt. Wietsma is niet van plan de zaak juridisch op de spits te drijven. "Bezwaar aanteken of beroep instellen, dat is echt het uiterste punt. Zover denken wij als bewoners nog echt niet. We zijn in goed overleg met de gemeente. Als je gaat procederen tot aan de Raad van State, betekent dat dat er in hele voortraject iets mis is gegaan."

Meerdere bezwaarmogelijkheden

Goed overleg met omwonenden zou procedures kunnen voorkomen. Toch denkt Van Rooyen dat er meer nodig is. Wat hem betreft zet de politiek het mes in alle bezwaar- en beroepsmogelijkheden die burgers hebben.

Van Rooyen: "Nu is de wet zo ongericht, dat het mogelijk is om tegen één plan meerdere procedures te starten, tot aan de Raad van de State. Mensen kunnen bezwaar maken als het omgevingsplan is vastgesteld, en later opnieuw, tegen het bestemmingsplan. Dat moet echt anders."

Eerlijker systeem

Wethouder Van Bentem hoopt dat het thema op de agenda komt van politiek Den Haag. "Ik hoop dat het Rijk inziet dat dit een probleem is dat enorm leeft bij gemeenten. Dus ik roep landelijke politici dan ook op: ga met ons in gesprek, met de provincie en met de bouwers. En kom tot een eerlijker systeem."

"Als we willen dat er snel meer woningen komen, gaat dat niet lukken als we op deze manier door blijven gaan", besluit ze. Het zou goed kunnen dat haar oproep gehoor krijgt bij een nieuw kabinet: onder andere GroenLinks-PvdA, D66, VVD en CDA hebben soortgelijke initiatieven in het verkiezingsprogramma opgenomen.