Zo probeert Rotterdam jongeren uit de misdaad te houden (en waarom dat niet makkelijk is)

Rotterdam heeft de afgelopen maanden regelmatig te maken met zware explosies en beschietingen. Opvallend is dat vaak jongeren worden ingehuurd voor die klussen, in ruil voor een paar honderd euro. "Ze lijken stoer en onverschrokken. Dat is de buitenkant."

Volgens justitie is de grote toename van explosies het gevolg van de vele onderscheppingen van drugszendingen in de Rotterdamse haven. Volgens burgemeester Ahmed Aboutaleb wordt inmiddels 40 procent onderschept en zorgt dit voor veel frustratie en onrust bij criminele organisaties.

'Voorzichtig vertrouwen winnen'

De gemeente Rotterdam maakt zich veel zorgen over jongeren die afglijden naar de criminaliteit. Sinds vorig jaar ontvangt Rotterdam jaarlijks 10 miljoen euro van het Rijk om jeugdcriminaliteit tegen te gaan. Dat bedrag is bedoeld om jongeren op het rechte pad te houden.

Een van de organisaties die zich daarmee bezighoudt is Stichting Jongerenwerk Op Zuid (JOZ). Hamid Karroumi maakt dagelijks rondes door de wijk en spreekt jongeren aan die opvallend veel op straat te vinden zijn. "Dat moet je zorgvuldig doen. Eerst moet je een tijdje observeren en dan een goed moment uitkiezen om contact te maken, om beter te begrijpen wat iemands verhaal is. Gaat hij nog naar school? Hoe is het thuis? Het is een langzaam proces. Je moet voorzichtig het vertrouwen winnen", vertelt Hamid.

Laag zelfbeeld

Zo'n honderdvijftig Rotterdamse jongeren die al in aanraking zijn gekomen met justitie worden behandeld bij Fivoor, een centrum voor forensische zorg en psychiatrie. Psychiater en directeur behandelzaken Rosalind van der Lem ziet deze jongens regelmatig en moet ook haar best doen om hun vertrouwen te winnen en tot ze door te dringen.

Van der Lem: "Hun zelfbeeld is heel erg laag, maar dat merk je niet direct aan hun gedrag. Ze lijken stoer en onverschrokken. Dat is de buitenkant. Ze voelen zich diep van binnen drop-outs, en denken niet dat ze iets kunnen. Vaak spelen er grote problemen thuis. Ze leven onder de armoedegrens, voelen zich erg verantwoordelijk voor jongere broertjes en zusjes. Als ze dan benaderd worden om voor een groot bedrag een 'klusje' te doen kan dat heel erg verleidelijk zijn."

'Ze willen erbij horen'

Hoewel iedere jongere die op het verkeerde pad raakt een uniek verhaal heeft, ziet Van der Lem ook overeenkomsten. Vaak hebben ze een lager IQ en zijn ze bovengemiddeld impulsief, zonder de gevolgen van bepaalde acties te overzien.

"En ze willen erg graag ergens bij horen. Dat wil iedereen, en zeker iedere jongere. Deze groep worstelt. Het gaat slecht op school, een stabiele thuisbasis ontbreekt vaak. De criminelen die deze jongeren benaderen spelen daar op in. Ze doen grote beloftes en geven het gevoel dat ze dan mee zullen tellen", vertelt Van der Lem.

'Ik heb een klusje voor je'

Van der Lem begrijpt dat vanuit de maatschappij bij aanslagenreeksen als die in Rotterdam de roep klinkt dat er harder moet worden opgetreden. "Maar ik denk dat dat eerder averechts werkt. Dan ben je die groep op jonge leeftijd nog sneller kwijt. Wij krijgen nu al te horen dat we met onze hulp, als ze uit de gevangenis komen, vaak te laat komen."

"Ze hebben dan niets: geen baan, geen geld, vaak geen plek om te slapen." Van der Lem vertelt hoe op zo'n moment die jongeren opnieuw door de verkeerde personen kunnen worden benaderd met een aanbod om op de bank te komen logeren. "En als de gastheer na een paar dagen vraagt: 'Ik heb een klusje voor je, kan je dat voor me doen?' moet je wel heel stevig in je schoenen staan, om daar nee op te zeggen."

Meer cohesie in de buurt

Volgens recent onderzoek van de Erasmus Universiteit, in opdracht van de gemeente Rotterdam, is de kans dat vroegtijdige schoolverlaters in de criminaliteit belanden. Twee keer zo groot als bij jongeren die op school blijven. Hamid Karroumi van jongerenwerkorganisatie JOZ probeert die jongeren door gesprekken te motiveren om terug te gaan naar school, of een baantje te vinden bij een lokale ondernemer.

Karroumi: "Dat zorgt ook voor meer cohesie in de buurt. Ondernemers willen geen overlast. Een jongere in dienst nemen die het even moeilijk heeft, zodat die niet meer op straat hangt, helpt daartegen."

Twee krachten

"Hoe mooi we het ook vinden om jongeren te helpen, het liefst zouden we ze natuurlijk helemaal niet zien binnenkomen hier", zegt psychiater Van der Lem.

"We denken echt dat het jongerenwerk in de wijk, en het verstevigen van een sociaal netwerk rond die jongeren een ongeloofelijk groot verschil kan maken. Aan de andere kant zien we hier nog dagelijks dat de misdaad lokt, dus het zijn echt twee krachten die aan die jongeren trekken momenteel."