Zo lang de consument niet meer wil betalen, blijf je landbouwgif vinden op aardbeien uit de supermarkt

Aardbeien en ander klein fruit kweken zonder chemische bestrijdingsmiddelen: het is niet makkelijk. Biologisch boeren betekent meer risico. "Wie onbespoten producten wil, moet bereid zijn een hogere prijs te betalen."

"We willen allemaal dat een product zo schoon mogelijk is, maar dat is een uitdaging", zegt Richard Kalter. Hij runt samen met zijn vrouw Annet een aardbeienkwekerij en boerderijwinkel in IJsselmuiden.

'Het moet wel kunnen'

Sinds enkele jaren zijn Richard en Annet bezig met de omschakeling van reguliere kweek naar biologische teelt. Dat doen ze onder meer door gebruik van insecten als biologische bestrijders van ongedierte.

Dat klinkt misschien eenvoudig, maar de realiteit is anders. "We staan dichtbij de consument, zien dat de behoefte er is aan biologisch, zonder chemische bestrijdingsmiddelen, maar het moet wel kunnen. We moeten ook een gezond rendement halen om onze rekeningen te betalen."

Onderzoek naar pesticiden op aardbeien

Dat op aardbeien vaak bestrijdingsmiddelen zitten, blijkt uit nieuw onderzoek van het Pesticide Action Netwerk (PAN) Nederland. Op aardbeien van supermarkten Albert Heijn, ALDI, Coop, Jumbo, en Lidl zijn meerdere bestrijdingsmiddelen gevonden.

Het gaat in totaal op dertien verschillende middelen, twee tot vier per aardbeienbakje, vooral schimmelbestrijders. De uitkomsten van het onderzoek zijn in lijn met een kleinere steekproef die EenVandaag eerder liet uitvoeren.

Cocktail van stoffen

De hoeveelheden pesticiden zijn over het algemeen klein en overschrijden nergens de norm (Maximum Residue Level). Alles valt binnen de huidige regelgeving. Volgens het Voedingscentrum bevatten aardbeien bovendien grote hoeveelheden vitamine C en draagt de aardbei bij aan het snel opnemen van foliumzuur.

Maar er zit bijna altijd meer dan één stof op de aardbeien en over de gevolgen daarvan is nog weinig duidelijk. Diverse deskundigen spraken eind juni al wel hun zorgen uit over de 'cocktail' van stoffen die we via onze voeding en omgeving binnenkrijgen en dat die mogelijk gevaarlijk kan zijn voor mens en natuur. De normen houden daar, zo zeggen zij, nog geen rekening mee en dat zou wel moeten.

'Principiële vraag of je bestrijdingsmiddelen in je voedsel wil'

Hoogleraar toxicologie Martin van den Berg is een van die deskundigen. Hij bekeek ook het onderzoek van het PAN.

"De gevonden stoffen en hoeveelheden geven in dit geval geen aantoonbaar gevaar voor de volksgezondheid, maar van een aantal stoffen zijn de gevolgen voor het milieu wel groot. Dat staat natuurlijk los van de principiële vraag of je wel zoveel verschillende bestrijdingsmiddelen op je voedsel wil."

Verboden stof

Dit is anders voor de vorig jaar verboden stof Thriacloprid, dat volgens het onderzoek van het PAN in één aardbeienbakje van de Jumbo is gevonden. Van den Berg is daar duidelijk over. "Die stof mag niet in ons voedsel zitten. Het gebruik is niet voor niets sinds begin dit jaar verboden."

Thriacloprid is een zogenoemde neonicotinoïde en is door de Europese voedselautoriteit EFSA gekwalificeerd als mogelijk kankerverwekkend en schadelijk voor de voortplanting. Ook kan het bijensterfte veroorzaken. Tot begin dit jaar mochten kwekers het middel nog opmaken, het kan zijn dat het middel daarom is gebruikt.

Jumbo: aanvullend onderzoek

Jumbo zegt in een schriftelijke reactie verrast te zijn door de vondst van Thriacloprid. Bij eigen controles is in elk geval in het afgelopen anderhalf jaar in geen van de gevallen Thiacloprid aangetroffen, laat de supermarktketen weten.

"Dit is ook het resultaat van de residu-analyses die door onze leverancier zijn uitgevoerd. Ondanks het feit dat wij het beeld uit de door jullie gedeelde test niet herkennen, zullen we aanvullend onderzoek uitvoeren om ervan verzekerd te zijn dat er geen Thiacloprid aanwezig is."

Hoven boven water houden

Bart Vromans en zijn compagnon Hanneke Versteijnen proberen het juist helemaal zonder deze bestrijdingsmiddelen te doen. Zij kweken in Loon Op Zand verschillende soorten fruit, waaronder aardbeien, en zitten net als Richard en Annet Kalter uit IJsselmuiden in de omslag naar biologisch verbouwen.

Verdere vergroting van hun bedrijf zagen ze niet zitten en volledig biologisch kweken is volgens hen nog het enige alternatief om het hoofd boven water te houden. "De consument vraagt er steeds meer om. Je krijgt het alleen niet verkocht als er 'gewoon' minder middelen op zitten, dan is de enige optie bioteelt. Collega's verklaren ons voor gek. Niemand betaalt de kosten voor die omschakeling."

Pas na 3 jaar een bioprijs

De omschakeling naar biologisch kost veel geld, alleen al omdat het 3 jaar duurt voordat de kweker zijn producten ook echt biologisch mag noemen.

"Het idee van die 3 jaar is dat de gewasbeschermingsmiddelen in de grond en het gewas verdwenen zijn. Je teelt dan al volgens de richtlijnen, maar krijgt er nog geen bioprijs voor."

'Er stoppen meer biotelers dan er beginnen'

Het risico op een misoogst is ook veel groter dan bij normale kweek en komt volledig voor rekening van de kweker. Bart: "Aardbeien en kersen zijn kwetsbaar. Vorig jaar hadden we allemaal luizen op de rode bessen en is 40 procent verloren gegaan. Het risico is groter. Ik denk dat we er in de prijzen rekening mee moeten houden dat het misgaat, dan kunnen we misschien een leuke boterham verdienen", zegt hij.

"Maar als dat niet lukt, kan het zijn dat we op den duur moeten stoppen. Er stoppen meer ondernemers met bioteelt dan er starten. Als het winstgevend is gaan bedrijven groeien, maar het komt vaak niet uit."

Consument moet meer willen betalen

De bal ligt volgens Bart en Hanneke dan ook bij de consument. Wie onbespoten producten wil, moet bereid zijn om een hogere prijs te betalen. "De burger zegt van alles te willen, maar als die dan toch een andere keuze maakt in de supermarkt, kunnen wij daar niet van bestaan. Kwekers willen niet persé spuiten. Bestrijdingsmiddelen zijn duur, maar oogstverlies kost nog veel meer geld."

Collega Richard Kalter denkt dat er ook een wereld te winnen is met innovatieve oplossingen. Hij geeft als voorbeeld het gebruik van een weerbare plant. "Als een ras sterker is, dan is hij ook weerbaarder tegen ziektes en plagen."

Verkoop biologische aardbei

EenVandaag vroeg de vijf supermarkten om een reactie op het onderzoek van PAN en hoe ze aankijken tegen de verkoop van biologische aardbeien. De supermarkten zeggen stuk voor stuk 'hun best te doen en te streven naar zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen op het fruit'. Ze hebben afspraken met kwekers, hanteren keurmerken voor duurzaamheid en 'hanteren vaak strengere normen dan de wetgeving toestaat'.

Lidl zegt als enige supermarkt plannen te hebben voor de verkoop van biologische aardbeien. Albert Heijn en Jumbo zijn daar juist mee gestopt, omdat de verkoop achterbleef. Jumbo sluit niet uit dat ze in de toekomst wel weer biologische aardbeien gaat verkopen en ook Coop zegt dat te onderzoeken. Lees hier de uitgebreide reacties van alle supermarkten.