Zo komen we van de files af, maar het doet wel een beetje pijn

We zeggen het wel te willen: de auto te laten staan of op tijdstippen buiten de spits te reizen. Als de 17 procent die dat zegt het ook daadwerkelijk doet, dan zijn we van vrijwel alle files verlost. Maar tussen zeggen en doen gaapt nog een groot gat.

Mensen zeggen wel hun gedrag te willen veranderen, maar doen dat vaak niet. Files worden nog altijd langer, en behalve veel ergernis levert dat een economische schade van 1,3 miljard euro per jaar op. Toch lijkt een verandering van gedrag goed mogelijk, maar hebben mensen nog een duwtje in de rug nodig.

Fors hoger percentage

"Als we 10 procent van de auto's uit de file halen, dan rijden we gewoon door." Professor mobiliteit Henk Meurs van de Radboud Universiteit is enthousiast. Uit onderzoek onder het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat een fors hoger percentage dan die vereiste 10 procent bereid is het verkeersgedrag aan te passen. "Dit is goed nieuws", vindt Meurs.

Van de mensen die met hun auto naar het werk gaan, zijn drie op de tien (29 procent) bereid om op andere tijden te gaan rijden. Twee op de tien (20 procent) zijn bereid om te gaan carpoolen.

Verschil tussen zeggen en daadwerkelijk doen

Het zijn mooie cijfers, maar tussen droom en daad zit nog wel een groot verschil. "Mensen zeggen wel dat ze hun gedrag willen veranderen maar doen ze dat ook?" Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen weet dat mensen vaak dingen zeggen, die ze uiteindelijk niet doen.

Tertoolen wijdt het aan irrationeel gedrag, en ziet dit ook in het verkeer zelf terug. "Als de matrixborden een adviessnelheid aangeven, is die snelheid berekend op het voorkomen van de file. Toch zien we veel mensen op de linkerbaan nog even stevig gas geven om straks vooraan in de file te staan." Gevolg is dat de boel daardoor juist vast komt te staan.

Als we 10 procent van de auto's uit de file halen, dan rijden we gewoon door.

Professor mobiliteit Henk Meurs

'Als het regent blijft er weinig van zo'n voornemen over'

Gedrag staat vaak haaks op wat we weten en zeggen, meent Tertoolen. Een kwart (27 procent) van de panelleden zegt bijvoorbeeld best bereid te zijn om met de fiets naar het werk te gaan. Zulke uitspraken wantrouwt de verkeerspsycholoog: "Als het regent blijft er weinig van zo'n voornemen over."

Verleiding om de auto minder te gebruiken

Lichte dwang zou dus kunnen helpen. Of verleiding, zoals de alliantie Anders Reizen voorstaat. Het initiatief van werkgeversorganisatie VNO-NCW, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de NS en Natuur & Milieu wil werkgevers van elkaar laten leren. Een aantal grote bedrijven praat een paar keer per jaar over hoe je werknemers anders naar je bedrijf kan laten komen. Zo heeft Vodafone haar werknemers een NS-Business Card gegeven en 500 lease auto's van de weg gehaald.

Anders Reizen benadrukt dat de overheid niet dwingend maatregelen moet opleggen. Frits de Groot: "Je kunt als bedrijf best wat strenger zijn tegen werknemers. Je moet ook als werkgever het goede voorbeeld geven, maar hou het vrijwillig!" Werknemers verleiden om met de fiets of elektrische fiets te komen is een van de speerpunten voor de toekomst. De fietsvergoeding, waar de overheid aan meebetaald, is weer terug.

Het mag een beetje pijn doen

Hoogleraar Henk Meurs denkt dat we er met belonen alleen niet zijn. "Een aantal grote bedrijven praten over hoe het anders kan, maar de meeste mensen werken bij kleine en middelgrote bedrijven. Bovendien gaat het steeds over fiscale voordelen, maar soms moet het ook pijn doen, wil je gedrag veranderen."

Verkeerspsycholoog Tertoolen ziet ook wel ruimte, en hoopt dat werkgevers wat minder koudwatervrees krijgen. "Werkgevers zijn vaak huiverig, dat zie je bijvoorbeeld bij thuiswerken. Een probaat middel tegen de file maar de werkgever is wantrouwig." Ook wat hem betreft mag het dan ook wel een beetje pijn doen: "Als je wilt dat er iets verandert kan dat; dan moet je mensen die minder dan 15 km van het werk wonen geen parkeerplaats geven."