You're in, you're out: zo wordt bepaald welke landen zichzelf een democratie mogen noemen

Volgens Zondag met Lubach zouden er op deze wereld 76 democratieën zijn. Het programma nam afscheid van Hongkong als democratie, waardoor de teller nu op 75 landen zou komen. Klopt dat getal?

De oppositie in Hongkong stapte op nadat vier parlementsleden werden ontslagen door de regering, op basis van wetgeving uit China. Voor Arjen Lubach genoeg reden om het land geen democratie meer te noemen.

Niet zomaar 'een democratie'

Volgens hem zouden er sowieso maar 76 landen zijn die we democratisch kunnen noemen en dus een functionerend parlementair, politiek democratisch stelsel hebben. Hoogleraar Democratie en Rechtsstaat Maurice Adams van de universiteit van Tilburg zegt dat het aantal democratieën afhangt van 'hoe' je meet. Lubach lijkt zich te baseren op de index van het Britse tijdschrift The Economist. "Zij brengen jaarlijks cijfers uit."

Wereldwijd wordt deze index gezien als een betrouwbare bron waarin landen worden getoetst op democratische waarden. Aan de hand van een vragenlijst van 60 vragen wordt de mate van democratie in kaart gebracht. Volgens Adams komen er in de vragenlijst verschillende criteria voor waar landen aan moeten voldoen om als 'democratie' op de index te komen.

4 categorieën

Er wordt getoetst op verschillende domeinen. "Bijvoorbeeld over het verkiezingsproces, de mogelijkheid van deelname aan politieke meningsvorming, grondrechten en het functioneren van de overheid en de politieke cultuur", vertelt de hoogleraar.

In totaal wordt er in 167 van de 196 internationaal erkende onafhankelijke staten gemeten. De landen die deelnemen worden opgedeeld in vier categorieën. Volledige democratieën, onvolledige democratieën, hybride regimes en autoritaire regimes. In totaal 22 landen een volledige democratie hebben. 53 landen hebben een 'onvolledige' democratie, al worden deze dus wel geteld als democratie.

Wanneer is een democratie 'onvolledig'?

Maar waarom zijn die 'onvolledige' democratieën niet volledig? Volgens Tatjana Meijvogel-Volk van Huis voor democratie en rechtsstaat ProDemos is er bij zowel een volledige als onvolledige democratie sprake van een functionerend, parlementair, politiek-democratisch stelsel.

Toch scoort een onvolledige democratie slechter dan een volledige. "Bijvoorbeeld op het functioneren van de regering, burgerparticipatie, burgerlijke vrijheid of persvrijheid. Slecht scoren op een van deze voorbeelden kan er al voor zorgen dat het land op de index op de rang 'onvolledige democratie' komt te staan." Het cijfer dat Lubach noemt klopt dus wel, als je het aantal volledige en onvolledige democratieën bij elkaar optelt.

Werk aan de winkel in Nederland

Nederland scoort volgens Maurice Adams vrij goed op de lijst van The Economist. Ons land staat als 11de op de lijst onder de noemer 'volledige democratie'. Maar ook voor Nederland is er nog werk aan de winkel, zegt Adams.

"Ik denk dat de aandachtspunten onder meer weinig transparante politieke partijfinanciering zijn, en ook een weinig transparante invloed van lobbyisten. De Europese Commissie bevestigt dit ook. Op het domein van politieke cultuur scoren wij lager dan de landen die voor ons staan. Er is dus nog werk aan de winkel. Wat mij betreft moeten we dat goed in gedachten houden."