Zelf een bouwproject opzetten voor betaalbare woningen? Deze mensen doen het samen

Op dit moment beheersen projectontwikkelaars en wooncorporaties de Nederlandse woningmarkt, maar genoeg betaalbare woningen bouwen is ze tot nu toe niet gelukt. Daarom trekken steeds meer mensen hun eigen plan en starten een wooncoöperatie.

Bij het zelf opzetten van zo'n samenwerking komt natuurlijk wel heel veel kijken, maar het kan zeker. Bewoners in Amsterdam en Nijmegen hebben er uitgebreid ervaring mee. Ze vertellen waar je allemaal tegenaan loopt als je op deze manier wilt gaan wonen.

'Gigantisch project'

Zo realiseert in Amsterdam een groep mensen gezamenlijk een appartementencomplex. Over 2 jaar moet de Nieuwe Meent, zoals het project heet, klaar zijn. De bouw kost ruim 6 miljoen euro, wat uiteindelijk opgebracht moet worden door de huurders.

"Ik heb er af en toe wel slapeloze nachten van", zegt initiatiefnemer Josta van Bockxmeer, terwijl ze wandelt over het nu nog braakliggende terrein naast station Amsterdam Science Park in de wijk Watergraafsmeer. "Het is een gigantisch project, er komt heel veel bij kijken. Ik heb dit nog nooit gedaan, dus het is wel even schrikken."

Hoge rentes

Toen de initiatiefnemers voor financiering aanklopten bij Nederlandse banken, vroegen die zulke hoge rentes dat het niet meer rendabel was. Volgens Josta komt dat doordat die banken het principe van een wooncoöperatie niet kennen. Het is dus niet vanzelfsprekend dat je financiering krijgt, daar moet je zelf ook iets voor doen.

Uiteindelijk vonden ze de oplossing net over de grens in Duitsland, waar wooncoöperaties al veel langer bestaan. Een Duitse bank is nu de belangrijkste financier. Om het volledige bedrag bij elkaar te krijgen, lenen ze ook bij de gemeente Amsterdam en zijn ze een crowdfundactie onder vrienden en familie begonnen. Tip van Josta: weet waar je aan begint op het gebied van geld. Soms moet je zelf ook bijleggen.

Duurzame woningen

In Nijmegen loopt Marian Aarts trots rond door een enorme tuin waar bewoners druk bezig zijn met de betegeling en beplanting. De rijtjeshuizen zien er op het eerste gezicht niet bijzonder uit, maar vormen samen Ecodorp Zuiderveld, gebouwd door coöperatie Ecodorpen Gelderland.

Het is ze na een paar jaar zwoegen gelukt om 46 woningen te bouwen. De huizen zijn zo duurzaam mogelijk gebouwd, met afgedankte bakstenen en tweedehands keukens. De afwerking doen de bewoners zelf. "Ik ben echt apetros", zegt Marian.

Hulp van een corporatie

Coöperatie Ecodorpen Gelderland kreeg het project in Nijmegen van de grond met hulp van wooncorporatie WBVG. "Hoe ze willen wonen, bepalen de bewoners zelf. Het enige wat wij doen is het mogelijk maken. Zorgen dat er financiële middelen zijn en dat het voldoet aan alle regels", zegt directeur Bernard Smits.

Zijn corporatie hielp al eerder coöperaties met het realiseren van hun plannen, omdat hij ervan overtuigd is dat het werkt. "Ik geniet elke dag van het feit dat ik dingen niet hoef te doen, omdat bewoners het zelf regelen. Iets mooiers bestaat er niet."

Bouwgrond en financiering

Maar de visie van Smits wordt niet door iedereen gedeeld. De grootste bottleneck voor wooncoöperaties is het vinden van bouwgrond en het rondkrijgen van de financiering. Projectontwikkelaars en wooncorporaties krijgen voorrang op wooncoöperaties, als het gaat om het kopen van grond. Voor gemeenten zijn die eerste twee een veiligere keus.

Maar nu het tekort aan betaalbare woningen snel oploopt, lijken steeds meer gemeentes bereid om nieuwe initiatieven een kans te geven. De gemeente Amsterdam loopt daarmee voorop. Daar zijn veertien kavels beschikbaar gesteld voor coöperaties, die betaalbare woningen willen bouwen. Maar zelfs dan is het lastig.

Gemeente biedt hulp

De Amsterdamse wethouder Laurens Ivens heeft daarom 50 miljoen euro vrijgemaakt. "Als ze bij een bank aankloppen, wil die vaak tot 70 procent van het bedrag financieren, maar de laatste 30 procent - waar het risico zit - dat willen ze niet", zegt hij.

De gemeente heeft toegezegd de laatste 20 procent via een lening te willen financieren. "De coöperatie moet zelf dan nog 10 procent bij elkaar zien te krijgen, maar het grootste deel kunnen ze lenen." Amsterdam loopt hiermee voorop, maar is zeker niet de enige gemeente.

Concessies doen

Het voor- én nadeel van een coöperatie, is dat een grote groep mensen het onderling met elkaar eens moet worden. Dat betekent dat er altijd concessies gedaan moeten worden. En zelfs als initiatiefnemers er samen uitkomen, kan regelgeving roet in het eten gooien.

Daar weten ze bij Ecodorp Zuiderveld van coöperatie Ecodorpen Gelderland alles van. "We wilden in eerste instantie geen staal en beton gebruiken, maar dat bleek onhaalbaar. Ook hebben we moeten accepteren dat de huizen 'prefab' gebouwd zijn, vanwege de kosten", vertelt initiatiefnemer Marian. Om de wijk tóch zo duurzaam mogelijk te maken, werden veel oude materialen hergebruikt en zijn daken bijvoorbeeld geïsoleerd met oude spijkerbroeken.

Droom die uitkomt

Ook Josta van de Nieuwe Meent in Amsterdam heeft een paar dromen moeten laten varen. Ze wilde graag een daktuin op de achtste verdieping. Maar omdat het hele gebouw rolstoeltoegankelijk moet zijn, was er een lift naar dat dak nodig.

Dat werd zo duur dat bewoners hebben besloten om de daktuin die ze zo graag wilden te laten varen. Wel komt er een voor iedereen toegankelijke binnentuin. Ondanks de slapeloze nachten die Josta er soms van heeft, vindt ze het project dubbel en dwars waard. "Ik droomde er altijd van om collectief te wonen en nu gebeurt het eindelijk."