'We maken een enorme denkfout': kabinet wil 3,4 miljard uit potje ontwikkelingshulp gebruiken voor asielopvang

Het kabinet wil 3,4 miljard euro bezuinigen op armoedebestrijding en noodhulp, onder meer in Afrika. Van dat geld moet de opvang van asielzoekers in Nederland worden betaald. "Als we dit doen, dichten we een gat, maar zetten we ook een enorme put open."

Aanstaande donderdag praat de Tweede Kamer over de fikse bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking die het kabinet wil doorvoeren. Het gaat dit jaar om een korting van 500 miljoen euro, in totaal loopt het bedrag op naar een totaal van 3,4 miljard euro tot 2026.

'Rekening wordt doorgeschoven'

Reden voor de bezuiniging: circa 40 procent van het budget voor ontwikkelingssamenwerking moet binnen een paar jaar worden overgeheveld naar de opvang van asielzoekers in Nederland.

Bij Partos, de brancheorganisatie van meer dan 100 Nederlandse ontwikkelingsorganisaties, is men boos en bezorgd over de voorgenomen kortingen. "De toestroom van asielzoekers stijgt, maar wordt structureel te laag ingeschat", zegt directeur van Partos Liana Hoornweg. "De rekening daarvoor wordt nu doorgeschoven naar het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in plaats van dat het wordt betaald door het ministerie dat er verantwoordelijk voor is."

Kortzichtig

Hoornweg vindt het kortzichtig van het kabinet om de opvang voor asielzoekers de komende vijf jaar mede te financieren vanuit het budget voor ontwikkelingssamenwerking. "Vaak denken mensen dat ontwikkelingssamenwerking alleen maar gaat over iets goeds doen, en over het bieden van hulp. Maar dat is maar een deel van het verhaal."

"Doordat je blijvend investeert in landen die fragiel zijn en waar bewoners weinig perspectief hebben, zorg je ervoor dat mensen betere levensomstandigheden krijgen. Dat creëert stabiliteit en minder geweld in regio's, waardoor mensen blijven en niet op de vlucht slaan."

Afspraken in regeerakkoord

Volgens de regels van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) mag een land ontwikkelingsgeld uitgeven aan opvang van asielzoekers, in elk geval gedurende het eerste jaar na aankomst. Het mag dus, maar hoeft niet. Duitsland doet het momenteel niet, evenmin als Oostenrijk, maar veel andere landen wel. En ook Nederland kiest er nu voor om geld bij ontwikkelingssamenwerking weg te halen.

In het regeerakkoord werden hier al afspraken over gemaakt. Het is dus geen verrassende stap, zegt Tweede Kamerlid Jan Klink van de VVD. "Elk land kan zijn eigen afwegingen maken. Ik zou het heel gek vinden om het geld elders vandaan te halen. Als de noden zo hoog zijn, omdat er zo veel mensen hiernaartoe komen, dan is het ook legitiem om een deel van het geld voor opvang te gebruiken", aldus het Tweede Kamerlid.

'Investeringen in watermanagement'

Maar niet alleen brancheorganisatie Partos is bang voor de negatieve effecten wanneer het budget voor ontwikkelingshulp in de regio bijna wordt gehalveerd. Ook mensen ter plekke zijn bezorgd, zij zien in hun omgeving dat ontwikkelingshulp verschil kan maken.

"De gevolgen van natuurrampen zijn bijvoorbeeld veel minder hevig door investeringen in watermanagement", vertelt Alexander Valeton. De Nederlander woont al 15 jaar in Kenia, waar hij werkt als mediaproducent. "Er zijn geen enorme overstromingen in dit land. En de droogte van de afgelopen maanden is redelijk opgevangen door grote waterbassins die hier gebouwd zijn."

'Onderwijs beste vorm van ontwikkelingshulp'

Ook de LHBTI-gemeenschap en de vrije pers hebben veel aan de steun van ontwikkelingsorganisaties, stelt Valeton. En elk kwartje ontwikkelingshulp dat naar onderwijs gaat is volgens hem goed besteed: "Het liefste zou ik zien dat de Universiteit Wageningen hier in Kenia een faculteit zou starten. Investeren in onderwijs vind ik de beste vorm van ontwikkelingshulp die er is."

Het idee om asielopvang te gaan betalen met geld dat bedoeld is voor ontwikkelingssamenwerking, vindt Valeton een 'gotspe'. "We dichten een gat maar zetten een put open. Want het is maar een relatief gering aantal mensen dat de Middellandse Zee oversteekt en Nederland bereikt. Een enorme groep mensen blijft gewoon achter in Afrika, maar krijgt door dit besluit een soort strafkorting. Daar zit een enorme denkfout in."

Chocoladerepen

"Het geld voor ontwikkelingssamenwerking is juist bedoeld om arme landen te helpen emanciperen en de mogelijkheid te geven om op eigen kracht verder te groeien. Nu wordt nog niet 1 smartphone hier in Afrika gemaakt, terwijl er 5 componenten in zitten die uit Afrikaanse bodem komen."

Maar de industrie en dus de werkgelegenheid is in andere werelddelen gevestigd. "Hetzelfde geldt voor chocoladerepen. Die worden gemaakt van Afrikaanse cacaobonen, maar de fabrieken staan hier niet. We moeten dus echt betere business deals sluiten, die niet gebaseerd zijn op winst-optimalisatie maar op een eerlijke verdeling. Zo voorkom je dat mensen gaan migreren. En daarom is de beste ontwikkelingshulp die we kunnen bieden het investeren in onderwijs en werkgelegenheid."

Rekening voor falend asielbeleid

De kosten van een in haar ogen falend asielbeleid komen nu onterecht op rekening van ontwikkelingsorganisaties, stelt Hoornweg. "Als je de instroom van vluchtelingen beter inschat, kun je mensen die naar Nederland komen ook een veel beter perspectief bieden op het moment dat ze hier zijn. Dan krijgen we niet de problemen zoals die er afgelopen zomer in Ter Apel zijn ontstaan."

"Wij willen dat opnieuw gekeken wordt naar de instroom van asielzoekers en dat er een betere inschatting wordt gemaakt van de kosten die een hogere instroom met zich meebrengt. Dan kan er op een normale manier mee worden omgegaan in plaats van dat er paniekvoetbal wordt gespeeld. De rekening daarvan nu zo makkelijk bij ons te leggen is an easy way out."