Wat Mark Rutte tijdens de energiecrisis kan leren van andere Europese leiders: 'Verbind en geef houvast'

Verschillende Europese leiders gaan duidelijk anders om met de energiecrisis dan onze premier Mark Rutte. Hij krijgt de kritiek dat hij te weinig leiderschap toont. "Je moet als leider een verhaal hebben, met een 'waarom'", zegt hoogleraar Janka Stoker.

Mark Rutte laat als premier in elk geval minder van zich horen dan een aantal andere Europese collega's.

'Oekraïne betaalt in mensenlevens'

Zo riep oud-premier Boris Johnson de Britten eerder op om de hoge energierekeningen 'te verdragen in de strijd tegen de kwaadaardige Poetin, die deze winter de Europese huishoudens zal kwellen'. De Franse president Emmanuel Macron sprak op zijn beurt publiekelijk over een 'kantelpunt in de geschiedenis' en 'het einde van de zorgeloosheid'.

Sanna Marin, de Finse premier, stelde dat 'we de lange winter en chantage van Rusland zullen overleven zolang we maar solidair, volhardend en moedig blijven'. Gevolgd door: 'We moeten volhouden ter bescherming van de Europese waarden en ons rechtssysteem. Wij betalen hier nu voor in euro's, Oekraïne in mensenlevens'.

Zakelijk en no-nonsense

Hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen, Janka Stoker, snapt wel dat Rutte het anders doet: "Voor een deel heeft het te maken met persoonlijke stijl. Hij is al vrij lang onze premier en hij is met een bepaalde stijl heel succesvol geweest, altijd herkozen. Die stijl is zakelijk, no-nonsense, problemen oplossen. Visie vindt 'ie een groot woord."

Stoker noemt dat een 'managementachtige houding'. Maar deze tijden vragen om ander soort leiderschap en een ander verhaal, zegt de hoogleraar. "Dat is altijd lastig voor leiders, want ze hebben bepaald gedrag vertoond en daarmee waren ze succesvol. Nu moeten ze het eigenlijk anders gaan doen. Je hoopt dat leiders erkennen dat de situatie om een verandering van hun gedrag vraagt."

Gepakt door bevlogen sprekers

Stoker denkt niet dat Nederlanders te nuchter zijn voor de grote woorden en gebaren die buitenlandse leiders gebruiken. "Voor een deel zijn wij Nederlanders heel nuchter, maar ook wij worden geraakt door bevlogen sprekers met een verhaal."

Ze verwijst naar het succes van Thierry Baudet tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019. "Hij had een enorm verhaal en werd ineens de grootste."

'Verhaal kan wel degelijk aan slaan'

"Kijk ook naar Pim Fortuyn, zijn succes. Ook hij had een verhaal", vervolgt Stoker. Toch ben je er daarmee niet: "Een verhaal hebben, betekent niet dat je als een theatrale zonnekoning op een troon moet gaan zitten. De manier waarop je je verhaal vertelt kan nog steeds heel Nederlands zijn."

"Ik snap ook wel dat je in Nederland niet een Fransman of een Amerikaan moet neerzetten, want dan beginnen mensen heel hard te lachen. Maar dat wil niet zeggen dat het verhaal zelf niet heel belangrijk is en wel degelijk bij mensen aan kan slaan."

Houvast geven

Volgens Stoker, die het boek Goede leiders in onzekere tijden schreef, moet een leider in 2022 vooral verbinding zoeken met de bevolking. "Je moet als leider een verhaal hebben, met een 'waarom'. Het zijn moeilijke tijden, onzekere tijden, maar waarom doen we nu bepaalde dingen?"

"Daarnaast wil je ook een verhaal dat houvast biedt. En dat betekent niet per sé dat alle problemen zijn opgelost, maar wel dat je iets meer duidelijkheid hebt."

Verbinden

Ook al is het een vervelende boodschap, zegt Stoker. "Dat is fijner dan dat je niks weet. Als laatste is het heel belangrijk dat je in dit soort tijden juist weet te verbinden."

"Dat klinkt misschien wat zweverig of wat zacht, maar eigenlijk wil je een leider die zegt:' ik voel jullie angst, ik begrijp dat het voor mensen ingewikkeld is en we staan eigenlijk met z'n allen ervoor om hier doorheen te komen. Benadrukken dat we met elkaar zijn en dat gemeenschappelijk belang is juist in dit soort tijden heel belangrijk."