Wat hebben we geleerd van het crisisjaar 2022? Naar elkaar omkijken is belangrijker dan ooit, zegt deze crisisexpert

2022 was op z'n zachtst gezegd een bewogen jaar. De coronacrisis was nog niet voorbij toen de oorlog in Oekraïne uitbrak en we te maken kregen met torenhoge energiekosten. Wat hebben we geleerd van al die crises? We vroegen het expert Kenny Meesters.

"Het lijkt inderdaad alsof het een jaar van een aaneenschakeling van crises is geweest. We hebben het woord het afgelopen jaar zo vaak voorbij horen komen", zegt Meesters, die docent en onderzoeker is aan Tilburg University. Ook werkt hij samen met de humanitaire afdeling van de Verenigde Naties.

'Wat als het hier gebeurt?'

De laatste loodjes van corona, de oorlog in Oekraïne, de fors gestegen energieprijzen en de torenhoge inflatie: het is allemaal voorbijgekomen dit jaar. Hebben we eigenlijk iets opgestoken van al die crises? Meesters denkt dat we veel hebben geleerd.

"Als iets zoals de oorlog in Oekraïne voorkomt, is het altijd de vraag: wat als het hier gebeurt? Dat is een hele goede vraag om te stellen en goed om je te realiseren", vertelt hij. "Tegelijkertijd moeten we ook niet vergeten dat wij in Nederland instanties en infrastructuren hebben die ons beschermen. Er zijn mensen dag en nacht mee bezig."

Sociale cirkel als noodpakket

Toch is het volgens hem ook niet verkeerd om te bedenken dat een crisis vaak iets onverwachts is, iets wat je niet kunt voorspellen. "We kunnen niet alle risico's wegnemen." En dan ben je toch wel echt aangewezen op jezelf, zegt Meesters. "We denken dan snel aan het in huis hebben van noodpakketten, genoeg batterijen en hoe we onszelf kunnen redden voor een paar dagen."

"Maar het gaat echt verder dan dat", benadrukt hij. "Met grote crises, zoals bijvoorbeeld natuurrampen, ben je op elkaar aangewezen. Hoe kunnen we elkaar helpen in een noodsituatie? Je sociale cirkel is onderdeel van je noodpakket."

'Kijk om naar de ander'

"Het is inderdaad goed om een EHBO-pakket in huis te hebben, of zelfs beter: iemand kennen die hem ook goed kan gebruiken", zegt Meesters daarover. "Of een goede zaklamp hebben, maar ook een goede elektriciën kennen."

"Het klinkt heel cliché", geeft hij toe. "Maar het werkt echt in een crisis: kijk om naar de ander, help elkaar weerbaar te worden en om te gaan met crises."

Ook op kleine schaal

En daar is Nederland goed op voorbereid, zegt Meesters. "Nu we zien dat dingen dichtbij gaan komen, kijken we in onze samenleving wel naar elkaar om. Dat hebben we afgelopen jaar ook gezien. We kunnen op elkaar rekenen."

Als voorbeeld noemt hij de energiecrisis waar we dit jaar mee te maken kregen: "Je ziet dat mensen samenkomen en elkaar gaan helpen, net als tijdens de coronacrisis. Niet alles hoeft altijd met grote maatregelen en hulpdiensten, het kan ook op kleine schaal."

Urgentie blijven voelen

Maar dan is het wel belangrijk dat we de urgentie van de problemen blijven voelen, zegt Meesters. "Bij een crisis ontstaat bewustwording en realiseren we ons dat we ergens in tekortschieten. Zodra die situatie voorbij is, hebben we de neiging om terug te schieten in ons oude gedragspatroon. Kijk maar naar de coronacrisis."

Hoe zouden we het gevoel van urgentie dan wel vast kunnen houden? "Er moet ruimte zijn om tijdens een crisis verandering door te maken", legt de expert uit. "Vaak is het zo dat je van brand naar brand naar brand rent, maar je moet ook de ruimte hebben om te kunnen reflecteren. Hoe ga je in de toekomst die branden blussen?"

Saamhorigheid vasthouden

En de omgeving moet die ruimte wel bieden, benadrukt hij. "Als het economische klimaat de verandering niet toestaat, vallen we terug in ons oude gedragspatroon. Dus de omgeving, de maatschappij, alles moet mee veranderen."

Bij een crisis zoals die van de hoge energiekosten is het dan ook belangrijk om naar elkaar om te blijven kijken. "Als er verschillen ontstaan in hoe wij allemaal last hebben van die crisis, verdwijnt de saamhorigheid naar de achtergrond. Die saamhorigheid vasthouden is echt een uitdaging, maar daarmee kunnen we wel beter uit de crisis komen als geheel."