Waarom verdienen vrouwen nog steeds gemiddeld minder dan mannen? En andere vragen over de loonkloof beantwoord

Vrouwen zijn de afgelopen 2 jaar gemiddeld nog minder gaan verdienen dan mannen, blijkt uit nieuw onderzoek van Intermediair en de Nyenrode Business Universiteit. We vroegen wat jullie over deze loonkloof willen weten.

Arbeidssocioloog Janna Besamusca aan de Universiteit Utrecht en hoogleraar psychologie aan Nyenrode Business Universiteit, Jaap van Muijen, geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoe is het mogelijk dat vrouwen anno 2023 in sommige sectoren gemiddeld minder verdienen dan mannen in dezelfde functie?

Daar is geen eenduidig antwoord op te geven, concluderen Besamusca en Van Muijen. Volgens Besamusca spelen veel factoren een rol. "Ten eerste hangt het van de werkgever af. De ene betaalt meer voor een bepaalde functie dan de ander. Maar ook hebben organisaties ander beleid op de salarisonderhandeling."

Hoe het kan dat vrouwen binnen dezelfde organisatie minder verdienen, wordt nog uitvoerig onderzocht. "Ook nu zijn daar veel verschillende theorieën over. Zo zijn er bijvoorbeeld Amerikaanse studies die suggereren dat mannen gemiddeld gezien minder snel akkoord gaan met een 'vast' salarisvoorstel dan vrouwen. Volgens deze studie onderhandelen mannen en vrouwen even goed, als er duidelijk ruimte is voor salarisonderhandeling. Dan onderhandelen vrouwen en mannen ongeveer evenveel."

2. Waar (en in welk stadium) gaat het mis?

Bij de werkgever, zegt Van Muijen. "Het moet niet een probleem van de vrouw worden. Het gaat echt om de manier waarop de werkgever met dit salarisverschil omgaat. De werkgever moet namelijk aantonen dat mensen in dezelfde functie met zelfde ervaring evenveel horen te verdienen." Dat gebeurt volgens de onderzoeker nog veel te weinig.

"Werkgevers moeten veel transparanter zijn", vervolgt Van Muijen. Dat kunnen ze bijvoorbeeld doen door in hun jaarverslagen te rapporteren hierover. Een voorbeeld: wij hebben gezien dat mannen en vrouwen in functie x niet hetzelfde verdienen. Daarom hebben we passende maatregelen genomen."

Het verschil in salaris kan volgens Besamusca beginnen bij de eerste sollicitatiegesprekken. "Sommige bedrijven kijken niet goed naar hoe de salarisinschalingsprocedure gaat. Maar wat ook heel erg belangrijk is, is promotie. Dus wie wordt er vaker de manager of groeit er eerder door? Als dat vaker mannen zijn, groeit de loonkloof."

3. In welke sectoren is de geconstateerde loonkloof het grootst, in de commerciële of niet-commerciële sector?

In de commerciële sector, zegt Besamusca. Dat komt al jaren naar voren uit het onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het verschil in salaris is veel minder groot in de niet-commerciële sector, vervolgt de arbeidssocioloog. "Overheidsinstanties lopen mogelijk iets voor op het gebied van gelijke beloning en diversiteit op de werkvloer."

"Daar komt bij dat de hele publieke sector is gedekt door CAO's, terwijl dat in de commerciële sector minder is. Bij zo'n collectieve arbeidsovereenkomst heb je veel meer richtlijnen over wat er betaald wordt."

"Tot slot zijn de topsalarissen in de commerciële sector hoger, die trekken het gemiddelde omhoog. Dus als die topsalarissen voornamelijk door mannen worden verdiend, dan zie je dat het gemiddelde salaris voor mannen hoger ligt dan het gemiddelde salaris van vrouwen."

4. Is de werkgever verplicht werknemers op de hoogte te brengen over de exacte hoogte van elkaars bruto en netto salaris?

Organisaties hoeven niet te vermelden wie in welke schaal zit, zegt Van Muijen. "Wat ik wel merk, is dat - ondanks dat het nog te weinig gebeurt - er wel meer bedrijven zijn die transparanter rapporteren over gemiddelde salarissen van mannen en vrouwen. Dus niet wat iemand individueel verdient, maar echt op functieniveau.

Besamusca ziet deze ontwikkeling ook. "De hoop is dat bedrijven dat als een startpunt zien voor verandering en onderhandeling."

5. Is er een wet om ongelijkheid in loon strafbaar te stellen?

Er is een Algemene wet Gelijke behandeling. "Daardoor is het verboden om mensen anders te betalen op basis van hun gender, geloofsovertuiging, enzovoorts. Dat is een fantastische wet, maar geen wet die de loonkloof per se dicht," zegt Besamusca. "Dat komt omdat deze wet betrekking heeft op salarisverschillen binnen één werkgever. Dat zijn vaak hele individuele zaken."

"Als je de de loonkloof in de maatschappij wil dichten, zou het beter zijn om het minimumloon te verhogen omdat er veel meer vrouwen zijn in onze samenleving die het minimumloon verdienen dan mannen. Dus als die allemaal iets meer betaald krijgen, dicht je de kloof een stuk."

6. Waarom wordt hier dan niets aan gedaan vanuit de overheid?

Landen gaan hier op verschillende manieren mee om, legt Besamusca uit. "IJsland heeft al sinds 2018 een wet die alle bedrijven verplicht om naar genderongelijkheid in de functiewaardering te kijken. Groot-Britannië heeft ook sinds een paar jaar een overheidssite waar alle grote bedrijven hun loonkloofrapporten moeten uploaden."

Het idee is dat er een soortgelijk instrument wordt geïntroduceerd in Nederland, vervolgt Besamusca. "Eerder dit jaar is er de richtlijn loontransparantie aangenomen, waardoor alle lidstaten en dus ook Nederland, binnen drie jaar wetgeving moeten aannemen die bedrijven verplicht om te rapporteren over de loonkloof binnen hun bedrijf."

"Ook moeten ze die verkleinen als de gecorrigeerde loonkloof meer dan 5% is. Werknemers krijgen dan ook het recht om te weten wat mannen en vrouwen in dezelfde functies bij dezelfde werkgever gemiddeld verdienen."