Waarom een beloning voor de gouden tip in een moordzaak steeds minder vaak wordt uitgeloofd

Justitie looft de laatste jaren steeds minder vaak een beloning uit om vastgelopen zaken vlot te trekken. Het aantal uitgeloofde beloningen daalde van 76 in 2017 naar 19 vorig jaar. En dit jaar zijn er pas 8 beloningen uitgezet.

Het gaat meestal om zware misdrijven, zoals moord, doodslag en gewapende overvallen. Maar ook ernstige brandstichtingen of bedreigingen kunnen voor Justitie aanleiding zijn om een beloning uit te loven. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij het Openbaar Ministerie (OM).

Beloning als opsporingsmiddel

Volgens hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff, die in 2021 onderzoek deed naar beloningen en tipgeld, wordt de beloning tegenwoordig anders ingezet dan vroeger.

"Vroeger was de beloning altijd het laatste middel, omdat een zaak op slot zat. Nu wordt het veel meer ingezet in een vroegere fase van opsporingsonderzoeken. Om ruis te creëren, zodat mensen gaan praten en bellen met elkaar en dat de politie zo informatie krijgt. Het is meer een opsporingsmiddel geworden."

Daling opvallend

Dat de cijfers de laatste jaren dalen, is opvallend, zegt Brinkhoff. Maar het betekent niet automatisch dat er sprake is van een trend. Als je kijkt naar een langere termijn gaan de cijfers door de jaren heen namelijk vooral op en neer. "Maar stel dat de daling doorzet, dan zou een verklaring kunnen zijn dat de beloning als opsporingsmiddel niet zoveel zoden meer aan de dijk zet", zegt de strafrechtexpert.

De gebruikelijke hoeveelheid beloningen die per jaar worden uitgeloofd ligt tussen de 20 en 35. Van 2017 tot en met 2019 zijn er verschillende cold case-zaken opgepakt. Deze waren bestemd voor de zogeheten cold case kalender, die toen werd uitgegeven. Dat er een afname is, komt onder andere daardoor, volgens een woordvoerder van het OM.

Ton op hoofd Taghi een uitzondering

De meeste beloningen die het Openbaar Ministerie uitlooft liggen tussen de 3.000 en 30.000 euro. Een grote uitzondering is de zaak tegen crimineel Ridouan Taghi. In 2018 was Justitie naarstig op zoek naar de verblijfplaats van Taghi en zijn vermeende handlanger Saïd Razzouki.

Het Openbaar Ministerie zette maar liefst 1 ton beloning uit voor de tipgever die wist te vertellen waar ze verbleven. Het is het hoogste bedrag dat Justitie ooit heeft uitgeloofd. Volgens Brinkhoff was hier sprake van een bewuste strategie. "Dit is een laag bedrag als je kijkt naar wat voor soort verdachte Taghi is en om wat voor zaak het gaat. Maar het is een heel mooi bedrag als je kijkt naar wat - waarschijnlijk - de echte reden was om het uit te loven, namelijk ruis creeëren in en buiten het criminele milieu. Zo kom je misschien meer te weten waar deze verdachten zich zouden kunnen ophouden".

Niet meer meldingen

De meeste beloningen worden overigens nooit uitbetaald, omdat de gouden tip uitblijft. Van de 257 beloningen die sinds 2017 zijn uitgeloofd, zijn er slechts 4 uitbetaald. Ook in de zaak Taghi is er nooit tipgeld uitbetaald, zo blijkt uit de verstrekte cijfers. Toch wilde de Tweede Kamer de beloningen ophogen, omdat dat tot meer meldingen zou leiden. Dat klopt niet, zegt Brinkhoff.

"We hebben in ons onderzoek geen relatie gevonden tussen hogere beloningen en meldingsbereidheid. Dat komt omdat er veel andere redenen kunnen zijn waarom iemand iets meldt, zoals wraak, vergelding of het idee dat de waarheid boven tafel moet komen. Geld kan zeker een rol spelen, meer geld ook, maar het is geen één-op-één-relatie. Een hoger bedrag zou zelfs kunnen leiden tot minder tips. Het kan namelijk ook uitstralen dat het heel gevaarlijk is om iets te melden, waardoor mensen hun informatie juist niet delen met de politie."