Waarom burgemeesters tegendemonstraties, zoals die vanwege '7 oktober' in Amsterdam, niet zomaar mogen verbieden

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema kreeg veel kritiek toen ze een pro-Palestijnse tegendemonstratie toeliet op de Dam. Even verderop was een Israël-manifestatie. Maar kan een tegendemonstratie zomaar verboden worden? "Dat is nog niet zo makkelijk."

Niet zomaar een demonstratie verbieden. Dat was de strekking van wat Halsema gisteravond in de talkshow Eva zei over de tegendemonstratie van pro-Palestijnse betogers op de Dam. Tegelijkertijd was er namelijk een Israël-manifestatie bezig om de oorlog die een jaar geleden op 7 oktober begon te herdenken. Het leidde tot veel kritiek op de Amsterdamse burgemeester.

Strenge regels

Maar volgens Marjolein Kuijers van Amnesty International is die kritiek op Halsema niet helemaal terecht. Een demonstratie mag namelijk niet zomaar verboden worden, zegt ze. "In de wet staat dat er veel ruimte moet zijn voor demonstratierecht. Dat is een recht, en geen gunst."

Ook universitair hoofddocent aan de Rijksuniversiteit Groningen Berend Roorda zegt dat een tegendemonstratie in het zicht van de originele demonstratie moet plaatsvinden en niet zomaar naar een andere plek verplaatst mag worden. Daar gelden zelfs heel strenge regels voor.

Noodsituatie

En die strenge regels zijn volgens Roorda van toepassing 'als het echt niet anders kan' en sprake is van een noodsituatie.

Hij verwijst daarbij naar de demonstratiewet. Roorda vertelt dat een burgemeester een demonstratie álleen kan verbieden op drie gronden. "Allereerst kan dat ter bescherming van de gezondheid of in het belang van het verkeer. En tot slot ter voorkoming of ter bestrijding van wanordelijkheden." Bij die wanordelijkheden moet bijvoorbeeld gedacht worden aan rellen.

Rellen en vernielingen

Maar dan is het voor een burgemeester alsnog lastig om een tegendemonstratie te verbieden, gaat Roorda verder. Want ook als demonstranten aankondigen met een tegenprotest te komen, is dat volgens hem nog geen reden om een verbod op te leggen. Je kan dan namelijk niet aannemen dat het uit de hand gaat lopen, zo legt hij uit

"Als de burgemeester van tevoren heel duidelijke aanwijzingen zou hebben gehad dat tegendemonstranten over zouden gaan tot rellen en vernielingen, pas dan zou de burgemeester van tevoren beperkingen kunnen stellen. Maar in principe moeten burgemeesters deze tegendemonstraties ook faciliteren, tenzij sprake is van wanordelijkheden", legt hij uit.

Geen onderbuikgevoelens

Kuijers vult aan dat het om een 'concreet gevaar' moet gaan voordat de burgemeester een verbod kan leggen op een demonstratie.

"Dat moet een burgemeester dan ook onderbouwen en dat mogen niet alleen maar onderbuikgevoelens zijn." Bovendien, vervolgt ze, moeten risico's die van buitenaf komen eerst worden opgepakt door de gemeente en politie om dat gevaar onder controle te houden, voordat er kan worden overgegaan tot het inperken van het protest.