Na de vuurwerkramp in Enschede zijn onschuldige mensen ten onrechte veroordeeld, zodat de overheid zelf buiten schot bleef. Die harde conclusie trekt klokkenluider Paul van Buitenen na jarenlang onderzoek. In de Tweede Kamer groeit de roep om antwoorden.
Bijna 20 jaar na dato is er opnieuw twijfel ontstaan over de oorzaak van de vuurwerkramp in Enschede, die op 13 mei 2000 aan 23 mensen het leven kostte. Aanleiding: een meer dan 1.300 pagina's tellend rapport van klokkenluider Paul van Buitenen dat de basis vormt voor een reconstructie in De Groene Amsterdammer. Hij beet zich de afgelopen 4 jaar vast in het dossier en is overtuigd dat er sprake is van 'één grote doofpotaffaire'.
Onschuldige mensen veroordeeld
Van Buitenen komt in 2014 in contact met Jan Paalman, een oud-rechercheur die deel uitmaakte van het team dat onderzoek deed naar de toedracht van de ramp. Paalmans stelling: er is gerommeld met bewijs, de overheid heeft zaken toegedekt en mede daardoor zijn onschuldige mensen veroordeeld.
Van Buitenen, die in 1999 bekendheid kreeg door als klokkenluider een grote fraude in de Europese Commissie bloot te leggen, gelooft Paalman in eerste instantie niet. Maar naarmate zijn onderzoek vordert vindt hij steeds meer bewijs voor zijn beweringen.
André de Vries
Paalman heeft vanaf het begin van zijn hart geen moordkuil gemaakt. Als lid van het Tolteam (het onderzoeksteam van de politie vernoemd naar de Tollensstraat, waar de vuurwerkopslag gevestigd was) verbaast hij zich over zaken die voorvallen. Zo komt André de Vries in het vizier door een compositietekening die niet op hem lijkt en omdat een mobiele telefoon die zich ten tijde van de ontploffing in het gebied bevond, ten onrechte, aan hem wordt gelinkt.
De Vries wordt door de rechtbank tot 15 jaar cel veroordeeld wegens brandstichting, maar in hoger beroep vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. "Maar hij is nooit gerehabiliteerd", zegt Paalman. De Vries overleed in 2013. "Op zijn sterfbed heb ik beloofd dat we zouden blijven vechten om zijn onschuld aan te tonen."
Tijdlijn Vuurwerkramp Enschede
- 13 mei 2000: een vuurwerkopslag van S.E. Fireworks midden in de Enschedese wijk Roombeek ontploft. 19 buurtbewoners en 4 brandweermannen komen om. Honderden mensen raken gewond.
- 1 maart 2001: de Commissie Oosting presenteert de uitkomsten van een onderzoek naar de toedracht. S.E. Fireworks had de vergunningen niet op orde en had te veel en te zwaar vuurwerk in opslag en de overheid schoot te kort in de handhaving en het toezicht.
- 22 augustus 2002: de rechtbank veroordeelt André de Vries tot 15 jaar cel wegens brandstichting. In mei 2003 wordt hij in hoger beroep vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs.
- 1 februari 2005: de Hoge Raad bekrachtigt de gevangenisstraf van een jaar die door het gerechtshof is opgelegd aan de directeuren van S.E. Fireworks. Zij zouden schuld hebben aan het ontstaan van de brand en daarmee de dood van de 23 slachtoffers.
- Mei 2010: het OM heropent het strafrechtelijk onderzoek naar aanleiding van nieuwe informatie. 2 jaar later sluit het OM het onderzoek omdat er geen nieuwe feiten zijn gevonden.
Tijdens het onderzoek maken Paalman en een collega al melding van de misstanden die ze aantreffen. Het leidt in 2003 tot een intern onderzoek bij de politie, dat later wordt voortgezet door de Rijksrecherche. Die concludeert echter dat het Tolteam prima heeft gefunctioneerd en ontdekt geen onrechtmatigheden. De twee rechercheurs die de melding maakten worden ontslagen.
'Rijksrecherche leverde broddelwerk'
Het rapport zelf is nooit vrijgegeven, maar Paul van Buitenen krijgt het in 2014 toegespeeld. En niet alleen het rapport zelf, maar ook duizenden pagina's aan onderliggende documenten, getuigenverhoren en processen-verbaal. Op basis daarvan concludeert Van Buitenen dat de rechercheurs gelijk hadden.
"Het onderzoek van de Rijksrecherche was broddelwerk. Ze waren er nooit op uit om gerommel met bewijsstukken te onderzoeken. Het onderzoek richtte zich vooral op de vraag of twee rechercheurs hadden zitten liegen." Volgens de klokkenluider is er sprake geweest van 'tunnelvisie' in alle lagen van het opsporingsapparaat. "Er moest en zou een veroordeling komen."
Directie S.E. Fireworks vrijgepleit
Van Buitenen komt ook tot andere opmerkelijke conclusies, die de veroordeelde directieleden van S.E. Fireworks vrijpleiten. De explosie in de vuurwerkopslag was op zichzelf al bewijs dat er te veel en te zwaar vuurwerk lag opgeslagen, zo redeneerden het OM en de rechters. Uit proeven die TNO in 2005 in Polen deed blijkt echter dat ook licht vuurwerk in een gesloten container voor een enorme explosie kan zorgen.
Lees ook
Volgens TNO is er bij de bewuste tests vuurwerk van een zwaardere categorie gebruikt. Maar, een brandweerofficier die bij de proeven aanwezig was verklaart tegenover De Groene Amsterdammer dat er wel degelijk sprake was van licht vuurwerk. TNO zou zich volgens Van Buitenen schuldig hebben gemaakt aan wetenschapsfraude door de ware conclusies te verhullen.
Heropening van het onderzoek
De directieleden van S.E. Fireworks probeerden al twee keer een heropening van hun zaak af te dwingen bij de Hoge Raad. Tevergeefs. Eén van de directeuren, Rudi Bakker, put hoop uit de bevindingen van Van Buitenen. Hij bereidt nu een derde herzieningsverzoek voor.
Ook in de Tweede Kamer vinden de conclusies van Van Buitenen gehoor. Kamerleden van de SP, 50PLUS en de SGP raakten zo onder de indruk dat ze de Onderzoeksraad voor Veiligheid vroegen zich over het rapport te buigen. Die liet echter begin vorige maand weten dat de ramp te lang geleden is voor nieuw onderzoek. Daarmee is de kous voor de drie Kamerfracties alleen nog niet af. Zij willen op zoek naar externe experts die de zaak opnieuw tegen het licht kunnen houden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.