Volgens politici zijn de persvoorlichters hard nodig, maar ze zijn ook een 'wapen' tegen de media

In de afgelopen 4 jaar nam het aantal voorlichters op de ministeries in Den Haag met een kwart toe. De pers ervaart die voorlichters als 'een cordon rond de ministers'. Volgens de bewindspersonen zelf zijn die mensen juist hard nodig.

Op de Haagse departementen houdt op dit moment 811 fte zich bezig met communicatie en voorlichting. Aan het begin van Rutte III was dat er nog 633 fte. Het budget voor extern ingehuurde voorlichters verdrievoudigde in diezelfde periode.

'Dolbij met voorlichters'

Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) is "dolblij" met haar persvoorlichters. "Iedere dag, 's ochtends, 's avonds en in het weekend, komen er vragen binnen, die moeten worden beantwoord. Dat doen de voorlichters. Niemand ziet dat, maar dat is veel werk. Ik weet dat, want al die vragen komen ook bij mij binnen, omdat ik de beantwoording dan weer moet goedkeuren. Dat gaat 24/7 door."

Volgens politiek journalist van De Volkskrant Frank Hendrickx is de keerzijde van al die voorlichters dat het moeilijk is om tot ministers door te dringen. Dat komt mede doordat sommige voorlichters het als hun taak zien om de minister 'te beschermen'.

Voorlichters in partijpolitieke rol

"Het is een trend dat sommigen zich zien als deel van de entourage van de minister. Dat klopt niet: ze zijn in dienst van ons, van de samenleving, en niet van de minister", zegt Hendrickx.

Voorlichters vervullen volgens Hendrickx op die manier een partijpolitieke rol. Iets wat eerder een taak is van de politiek assistent van een bewindspersoon en juist niet van de voorlichters.

'Oorlogsvoering met de media'

Oud-politicus Jacques Wallage (PvdA) bevestigt het beeld dat ministers zich met al die voorlichters 'bewapenen'. Dat doen ze voor wat zij zien als 'oorlogsvoering' met de media. "De agenda van wat er speelt, wordt gemaakt in publieke ruimte, in media, in talkshows en op social media. En dat betekent dat ministers zich steeds opnieuw willen bewapenen tegen wat er allemaal in die open ruimte gebeurt."

Om ervoor te zorgen dat overheidscommunicatie beperkt blijft tot informatieverstrekking en geen 'reclame' wordt voor het beleid, pleit Wallage voor een 'waakhond': een organisatie die die communicatie toetst en overheidsinstellingen desnoods op de vingers tikt.

'Eenvoudiger wetgeving'

Communicatieadviseur Bart Jochems - eerder werkzaam als voorlichter bij het ministerie van Buitenlandse Zaken - denkt dat departementen simpelweg voldoen aan een toenemende vraag om informatie uit de samenleving. Het aantal communicatiemedewerkers kan volgens hem alleen omlaag als ook wetgeving eenvoudiger wordt.

Wel kan hij zich voorstellen dat communicatie opener en transparanter moet - zeker in het licht van de huidige discussie over 'macht en tegenmacht'. "Dat moet dan wel van bovenaf en op initiatief van de politici gebeuren. Zij zeggen namelijk tegen de voorlichters hoe ze het willen hebben", zegt Jochems. Maar of dat ergens toe gaat leiden? "Ik heb daar een heel groot vraagteken bij."

Ontspannen mee omgaan

Volgens journalist Hendrickx kan het in ieder geval best minder met die voorlichters. "Er is sprake van controledrift, van vergaand informatiemanagement. Ik vraag me af, of dat verstandig is. Soms sta je als minister even in de wind, en kun je ook gewoon uitleggen hoe dat komt."

"Minister Sigrid Kaag heeft onlangs gezegd dat ze Twitter niet meer volgt. Als je daar ook als departement wat ontspannener mee omgaat, dan kun je wel mankracht besparen."