Van 'U draait' tot 'basket of deplorables': 4 historische campagnemomenten

Het zomerreces is bijna voorbij, politici bergen hun vakantie-outfits weer op, ver achterin de kast. Zij maken zich op voor een druk verkiezingsjaar en wij blikken nog één keer terug op historische campagnemomenten in binnen- en buitenland.

Herinner jij het je nog? Oud-premier Jan-Peter Balkenende, die onbedoeld het leidend thema van de Nederlandse verkiezingen in 2006 bepaalde. Margaret Thatcher die eind jaren 70 precies wist wat ze moest zeggen om de Britse kiezers aan haar kant te krijgen. Beide politici voerden een campagne waar wij nog regelmatig aan terugdenken. Dat geldt ook voor Hilary Clinton in 2016 en Hans Wiegel in 1972.

Balkenende tegen Wouter Bos: 'U draait en u bent niet eerlijk'

"U draait en u bent niet eerlijk." Dat zei Jan-Peter Balkenende tijdens het lijsttrekkersdebat op NPO Radio 1 tegen PvdA-leider Wouter Bos, tijdens de verkiezingscampagne van 2006. Jack de Vries, destijds campagneleider van Balkenende, moet nog steeds een beetje glimlachen als hij aan die uitspraak denkt. "Het was een bepalend moment in de campagne. Dat bleek niet op de dag zelf, maar pas de dag erna." Wouter Bos vroeg toen, via de camera van Den Haag Vandaag, aan Balkenende of ze toch een faire campagne konden voeren. "Toen werd de uitsprak van Balkenende ineens groot nieuws", zegt De Vries.

Volgens de voormalig campagneleider waren de precieze bewoordingen niet van te voren bedacht of geoefend. "Het kwam echt uit het hoofd en het hart van Balkenende", aldus De Vries. "De dag erna, toen Bos er een groot punt van maakte, hebben we als campagneteam gezegd: 'we gaan hier verder mee aan de slag'. Toen werd het een een leidend thema tijdens de verkiezingen."

Hillary Clinton noemt Trump-aanhangers zielige mensen

Als presidentskandidaat zei Hillary Clinton tijdens een memorabele toespraak dat ze de helft van de Trump-aanhangers in een 'basket of deplorables' zou willen stoppen. "Daarmee noemde ze Trump-aanhangers 'zielige mensen', die niet meer te redden zijn", legt Amerika-kenner Victor Vlam uit. "Het was geen verspreking. Het was een bewuste opmerking. Ze geloofde het gewoon, dat deze mensen racistisch, seksistisch, xenofoob zijn en niet meer te redden."

Clinton deed deze uitspraak tijdens een fundraiser waar de rijkste van de rijkste Amerikanen in de zaal zaten. Volgens Vlam bestond het beeld al van Clinton, die te elitair zou zijn. "Deze uitspraak bevestigde dat, daarom was het extra schadelijk. Je zou president moeten zijn van alle Amerikanen, maar Clinton leek hier te zeggen: 'mensen die niet op mij stemmen, interesseren mij niets'."

Hans Wiegel over negative campaigning in 1972

Naar men zegt, deed negative campaigning voor het eerst echt zijn intrede tijdens de Nederlandse verkiezingscampagne van 1972. Eén van de hoofdrolspelers in de campagne was Hans Wiegel, lijsttrekker voor de VVD, toen 31 jaar. Hij kwam met de slogan 'Houd Den Uyl uit het Catshuis'. Volgens Wiegel wilde de VVD een grote, bredere volkspartij worden en daarvoor was het nodig stemmen weg te trekken bij de PvdA. "Het ging niet om de man, het ging om het beleid", zegt Wiegel nu.

"Het was nooit vals of oneerlijk", zegt het VVD-kopstuk over de campagne van 1972. "Je kon elkaar in die tijd stevig bekritiseren maar tegelijkertijd ook respecteren. Als er respect is, kan je elkaar ook hard aanvallen."

Margaret Thatcher, de eerste vrouwelijke premier van Groot Brittannië

In 1979 leidde de campagne van Margaret Thatcher tot een zege: ze werd de eerste vrouwelijke premier van Groot Brittannië. Peter Brusse was in die tijd correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor de NOS en de Volkskrant. Volgens hem wist Thatcher als geen ander haar boodschap aan te passen op de doelgroep. "Huisvrouwen, studenten, de elite... iedereen wist ze voor zich te winnen door exact de juiste toon aan te slaan." Als Thatcher zich liet interviewen, wilde ze volgens Brusse altijd weten hoe laat het interview uitgezonden zou worden. "Ze wilde graag aan het einde van de middag op tv zijn. Ze wist dat dan de huisvrouwen keken."

De voormalig correspondent was onder de indruk van Thatcher en hij schreef dan ook vol bewondering over haar passie en hartstocht in de campagne. "Maar de kop boven mijn column was door de Volkskrant veranderd in 'Thatcher mist passie'. Iets positiefs over Thatcher schrijven, dat kon echt niet voor de Volkskrant, want ze was een uiterst rechtse tante", aldus Brusse.