Valt het kabinet vandaag over de toeslagenaffaire? Dit zijn de mogelijke scenario's

Vallen of opstaan en nog even doorgaan? Vandaag wordt duidelijk of kabinet-Rutte III aan mag blijven. De VVD wil door vanwege de coronacrisis. Maar of de andere coalitiepartijen het daarmee eens zijn, is de vraag. Dit zijn de scenario's.

Afgelopen dinsdag kwam het kabinet samen in een extra ministerraad. Daar werd gesproken over de consequenties van het kritische rapport over toeslagenaffaire voor Rutte III. Gisteren trok PvdA'er Lodewijk Asscher zich terug als lijsttrekker. En vandaag vergaderen alle bewindspersonen opnieuw. Welke gevolgen heeft het als het kabinet valt? En wat betekent het als het aanblijft?

Scenario 1: het kabinet valt

In dit geval dient minister-president Mark Rutte vandaag na de ministerraad het ontslag van zijn kabinet in bij de Koning. Hoewel Rutte zelf vindt dat hij kan doorregeren, krijgt hij daar niet genoeg steun voor van de andere partijen.

Zondag vertelde fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks in het programma Buitenhof al dat hij een motie van wantrouwen wilde indienen tegen het kabinet. De verwachting is dat een groot deel van de oppositie die motie zal steunen. Daardoor heeft het kabinet sowieso al een wankele basis in de Tweede Kamer.

Scenario 2: kabinet valt (vooralsnog) niet

Als coalitiepartijen CDA, D66 en de ChristenUnie beslissen dat zij niet willen dat het kabinet valt, zal dit niet gebeuren. Verschillende ministers zeiden afgelopen dinsdag na de ministerraad al dat ze liever werken aan een oplossing dan dat ze het kabinet nu laten vallen.

De oppositie denkt daar trouwens anders over. De verwachting is dat een groot deel van de oppositie de motie van wantrouwen van Jesse Klaver zal steunen. Dat kan betekenen dat er in de oppositie straks 75 tegen het doorregeren van het kabinet zijn, en in de coalitie 75 zetels voor het doorregeren van het kabinet. Dat heeft ermee te maken dat er momenteel een zetel leeg is in de Tweede Kamer.

In dat geval is de steun voor het kabinet alsnog zwak en is het de vraag of het kabinet overeind blijft in het debat over de kinderopvangtoeslagaffaire dat volgende week plaatsvindt.

Scenario 3: vertrek bewindspersoon

Er wordt ook gesproken over een scenario waarin niet het hele kabinet opstapt, maar wel een bewindspersoon vertrekt. De meest waarschijnlijke kandidaat daarvoor is minister van Economische Zaken Eric Wiebes.

Hij was de vorige periode verantwoordelijk voor de Belastingdienst. Tegen EenVandaag zegt Wiebes dat opstappen hem geen logische optie lijkt.

Demissionair kabinet

Wat de gevolgen zijn voor het managen van de coronacrisis, wanneer het kabinet valt? Dat zijn er niet zoveel. Alle ministers gaan in het zogenoemde 'demissionaire' kabinet gewoon door. Ze kunnen nog steeds maatregelen nemen om de verspreiding van het virus zoveel mogelijk af te remmen.

Ook zijn de verkiezingen al gepland voor maart dit jaar, waardoor er op dat gebied niets zal veranderen. De kritiek van tegenstanders op de val van het kabinet is daarom ook dat het vooral 'symbolisch' is. Toch hamert de oppositie erop dat het kabinet moet vallen. Volgens partijleider Lilian Marijnissen van de SP is het 'staatsrechtelijk niet meer houdbaar'.

Nog een keer premier

De vraag die overblijft, is of Mark Rutte na de Tweede Kamerverkiezingen nog een keer premier kan worden, als het kabinet gevallen is. Het antwoord is: ja, dat kan.

Lodewijk Asscher heeft zijn lijsttrekkerschap van de PvdA al opgegeven, dus hij wordt waarschijnlijk geen premier. Rutte blijft, zoals het er nu uitziet, lijsttrekker voor de VVD. Dat geldt ook voor huidig minister van Financiën Wopke Hoekstra die bij de verkiezingen lijsttrekker is voor het CDA.