Topman OM: 'Vaker afspraken maken met verdachten in grote strafzaken'

Het Openbaar Ministerie wil in grote strafzaken vaker afspraken maken met verdachten om de procedures te versnellen. Ook de hoogte van de straf moet hierin meegenomen kunnen worden.

Volgens Gerrit van der Burg, topman van het OM, is dit hard nodig om meer vaart te brengen in vaak langslepende rechtszaken. "In de praktijk zien wij dat strafzaken soms jaren duren en met de inzet van vonnis- en procesafspraken kan dit worden verkort", zo stelt hij.

Door afspraken effectiever optreden

Aanleiding voor deze opmerkelijke uitspraken van de hoogste baas van het Openbaar Ministerie zijn lange looptijd van complexe strafzaken en het feit dat de strafrechtketen hierdoor steeds verder dichtslibt. Vooral in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit kan justitie door dergelijke afspraken te maken veel effectiever optreden, denkt de Justitiebaas.

"Wat interessant is aan het idee om meer afspraken te maken is dat je heel veel tijdswinst kunt boeken. Je kunt van tevoren met de advocaat van de verdediging overeenkomen dat de verdachte bekent en dat meer onderzoek niet nodig is. Partijen kunnen ook overeenkomen dat het OM een bepaalde straf eist. Dat kan ook een lagere straf zijn."

'Ook vonnisafspraken wettelijk mogelijk maken'

Het OM heeft nu al de mogelijkheid om procesafspraken te maken om de procedure te verkorten, zoals het afbakenen van het opsporingsonderzoek door de officier en het beperken van onderzoekswensen van de verdediging. Maar volgens van der Burg moet ook de optie afspraken te maken over de strafmaat en het vonnis nadrukkelijk onderzocht worden.

Zulke vonnisafspraken zijn op dit moment nog niet wettelijk toegestaan."Waar ik voor pleit is dat wij met deze constructies verder kunnen experimenteren. Met de rechtspraak en advocaten kunnen we alvast kijken wat deze nieuwe werkwijze in de praktijk betekent. Ik ben er uiteindelijk zeker voorstander van dat de wet wordt gewijzigd om dergelijke afspraken ook echt mogelijk te maken."

Drugs- en fraudezaken

De topman van het OM wil in principe geen zaken uitsluiten voor dergelijke afspraken. Wel komen drugs- en fraudezaken hiervoor als eerste in aanmerking. "De zaak moet zich er inderdaad wel voor lenen. Ik denk dat het mogelijk is bij fraudezaken of geïsoleerde drugszaken, die niet al te ingewikkeld zijn of relatie hebben met het buitenland. En heel belangrijk, het moet niet ten nadele van het slachtoffer gaan."

Van der Burg is ervan overtuigd dat met deze nieuwe werkwijze de zware criminaliteit veel beter kan worden aangepakt. "Het kan zeker een positieve werking hebben op de doorlooptijden in strafzaken, omdat je bepaalde zaken sneller kunt afdoen. En ook de verdachte en het slachtoffer hebben veel eerder duidelijk. Dit nieuwe systeem kan alle kanten winst opleveren."

SP: Investeren in plaats van deals sluiten

In de Tweede Kamer wordt vooralsnog afwachtend gereageerd op de oproep van het OM. Maarten van Nispen (SP) erkent dat er grote capaciteitsproblemen zijn in de strafrechtketen, maar vindt het maken van vonnisafspraken niet de juiste oplossing. "Ik word hier niet meteen enthousiast van. Het gaat hier wel om de zwaarste vormen van criminaliteit. Daar zouden we dan mee gaan dealen en afspreken, wat weer tot lagere straffen zou gaan leiden dan wanneer we hen zouden vervolgen en bestraffen voor alles wat ze de samenleving hebben aangedaan?"

Van Nispen vindt dat wel dat er veel meer geld moet naar het hele justitieapparaat om de problemen op te lossen. "Zoals het nu gaat, gaat het ook niet goed.Jarenlang wachten en procederen is absurd. Dat moet beter kunnen, maar ik zie ook dat de capaciteit te kort schiet door jarenlange bezuinigingen op politie, OM, rechtspraak en de advocatuur."

Doorlooptijd strafzaken neemt toe

De afgelopen jaren duurt het steeds langer voordat een strafzaak door een rechter is afgedaan. In 2017 duurde het gemiddeld 243 dagen (bijna 9 maanden), in 2016 was dat nog gemiddeld 218 dagen. Vooral bij zaken op het gebied van ondermijnende criminaliteit lopen de wachttijden steeds verder op.