Tienduizenden Chinese hackers zijn een grote bedreiging: 'We moeten ons daar veel bewuster van worden'

Duitsland is niet alleen doelwit van Russische, maar ook Chinese spionnen. Twee recente incidenten laten volgens experts zien dat China de grootste dreiging vormt op het gebied van economische spionage. "We moeten bewuster worden van de dreiging."

Drie Duitsers zijn maandag opgepakt op verdenking van spionage voor China, en dit weekend bleek dat vermoedelijk Chinese hackers jarenlang mee konden kijken bij Volkswagen. De drie arrestanten speelden volgens de Duitse autoriteiten gevoelige informatie door aan het Chinese ministerie voor Staatsveiligheid. Ze zouden met een dekmantelbedrijf samenwerkingen aan zijn gegaan met Duitse universiteiten om militair relevante informatie in handen te krijgen, onder andere over hypermoderne onderdelen die voor oorlogsschepen worden gebruikt.

19.000 documenten gestolen

Naast militaire doelen hebben Chinese spionnen ook de Duitse economie in het vizier. Volgens onderzoek van weekblad Der Spiegel en omroep ZDF hadden vermoedelijk Chinese hackers jarenlang toegang tot de systemen van de Volkswagen Groep, waardoor ze maar liefst 19.000 documenten buit konden maken.

Europese autofabrikanten, waaronder Volkswagen, maken zich al langer grote zorgen over oneerlijke concurrentie uit China. De vraag om goedkope elektrische auto's is groot en Chinese merken rukken de laatste tijd snel op. Het Chinese BYD is samen met Tesla de grootste fabrikant van elektrische auto's ter wereld en begint steeds meer te concurreren met westerse bedrijven.

Topje van de ijsberg

China is tot veel bereid om militair, economisch en politiek sterker te worden. Ook Nederland ontkomt niet aan Chinese spionage: onze Defensie-systemen worden bestookt met Chinese malware, er zijn twijfels over de privacygevoeligheid van Huawei-telefoons en zelfs Chinese kranen in de Rotterdamse haven zijn verdacht.

Volgens inlichtingen- en veiligheidsexpert Koen Aartsma van het Instituut Clingendael zijn de zaken die we kennen het topje van de ijsberg. "Spionage kan eigenlijk op heel veel verschillende manieren plaatsvinden, en het gebeurt altijd in het geheim. Dat maakt het lastig om het te herkennen en er wat aan te doen."

Volkswagen

De twee zaken die nu aan licht zijn gekomen laten volgens Aartsma zien hoe China informatie probeert te verzamelen in het westen. Vaak worden hackers ingezet, maar het land gebruikt ook ouderwetse informanten. "China gebruikt zowel fysieke spionage als digitale spionage", zegt hij.

"De drie gearresteerde Duitsers zijn een duidelijk voorbeeld van fysieke spionage, waarmee China probeert om menselijke bronnen te rekruteren. Bij Volkswagen was er juist sprake van digitale spionage. Ze zaten echt in de computersystemen. China probeert met digitale middelen wijzer te worden over de Duitse economie en Duitse bedrijven."

Duitsland

Aartsma vind het niet verbazingwekkend dat onze oosterburen een populair doelwit zijn voor Russische en Chinese spionnen. "Duitsland heeft een hele competitieve economie met veel grote bedrijven en veel kennis en kunde. China en Duitsland hebben ook sterke economische banden met elkaar. Ook politiek is Duitsland interessant. Het is een regionale grootmacht en een belangrijke speler binnen de Europese Unie en de NAVO. Duitsland doet ertoe, en China wil dus graag op de hoogte zijn van wat daar speelt. Niet alleen economisch, maar dus ook op politiek vlak."

China heeft veel te winnen met inlichtingen uit Duitsland en het Westen. "Enerzijds willen ze hun eigen industrie versterken, en anderzijds willen ze ook gewoon goed weten hoe wij denken en wat we doen. Politieke en militaire spionnen willen weten hoe de EU denkt, hoe de NAVO denkt, wat zij van plan zijn en wat dat kan betekenen voor hun land."

Oneerlijk

De economische belangen zijn volgens Aartsma het belangrijkst voor China. Het land is bereid om alle beschikbare middelen in te zetten om een economisch streepje voor te krijgen op het westen, legt hij uit. "Je ziet dat er in China weinig onderscheid bestaat tussen de politiek en de economie."

"Die twee zijn in Nederland en de meeste westerse landen meer gescheiden. In China is dat niet zo. Zij zetten politieke middelen in om hun bedrijven een economisch voordeel te geven. Dat is ingewikkeld voor Nederlandse bedrijven, omdat het een oneerlijke vorm van concurrentie kan opleveren."

Spioneren via hijskranen

Elk Chinees bedrijf is verplicht om samen te werken met de inlichtingendiensten, en Chinese technologie is overal. Zo kunnen ze in theorie op heel veel plekken inbreken, zegt Aartsma. "Chinese spionage is heel breed. Je ziet dat waar China belangen heeft ze ook spionagemiddelen inzetten. Ze hebben bijvoorbeeld grote maritieme belangen en belangen in verschillende havens in Europa."

"Dat betekent dat ze de middelen die ze tot hun beschikking hebben, ook in zouden kunnen zetten voor spionagedoeleinden", vervolgt Aartsma. "De Verenigde Staten hebben aangegeven dat China mogelijk via Chinese hijskranen zou kunnen spioneren via systemen die zich daarbinnen bevinden. We moeten dus goed nadenken waar we van welk land afhankelijk van willen zijn. Dat is een moeilijk vraagstuk. Spionage en beïnvloeding gaan vaak hand in hand."

Zoveel hackers als Leiden inwoners heeft

Het is dus niet makkelijk voor westerse landen om de Chinese inlichtingendiensten buiten de deur te houden, zegt Aartsma. Al is het maar vanwege de enorme omvang van de Chinese operatie. "De Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD geven elk jaar aan in hun rapporten aan dat China de grootste dreiging vormt wat betreft economische spionage gericht tegen Nederland."

"Dat zit hem echt in de zeer grote capaciteiten die China heeft. Bij schattingen over het aantal hackers dat China heeft moet je denken aan een middelgrote Nederlandse stad als Leiden, met 110 duizend hackers die China tot zijn beschikking heeft. Dat maakt het heel ingewikkeld om hier iets aan te doen."

'Moeten veel bewuster worden'

Het minste dat overheden kunnen doen, is volgens Aartsma investeren in hun eigen inlichtingendiensten. "Het is heel belangrijk dat onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten goed bewapend zijn, dat we een goed beeld hebben van wat China hier probeert te doen en dat proberen te voorkomen."

Er ligt niet alleen een rol voor de overheid, benadrukt hij. "Er zal altijd sprake zijn van inbreuk. Daar moeten we ons bewust van zijn en ons systeem ook op in gaan richten. Dat geldt voor onze overheid, maar ook voor het bedrijfsleven en breder in de maatschappij. We moeten ons veel bewuster worden van de dreiging. Dat geldt voor fysieke spionage, maar met name ook voor digitale spionage."