'Het is het kabinet van de crises': terugblik op roerig eerste halfjaar kabinet-Rutte IV met politiek commentator Joost Vullings

Het eerste halfjaar zit erop voor kabinet-Rutte IV. Nu politiek Den Haag met zomerreces is, blikt politiek commentator Joost Vullings terug op de periode, die met onder meer de Oekraïne-oorlog, stijgende energieprijzen en stikstofcrisis veelbewogen was.

En het kabinet had al geen voortvarende start. Zo had de formatie veel voeten in de aarde. "Door die lange formatie heeft het zichzelf geen dienst bewezen. Het kabinet liep direct achter de feiten aan en werd letterlijk op een achterstand gezet. En werd vervolgens ingehaald door de werkelijkheid", zegt Joost Vullings.

Stijgende energieprijzen

Al tijdens de formatie, vorig najaar, stegen de energieprijzen. Het vorige kabinet compenseerde die extra kosten gedeeltelijk. "De hoge gas- en energieprijzen werden nog eens extra aangejaagd door de oorlog in Oekraïne, die een maand na de start van het kabinet uitbrak. Huishoudens met de laagste inkomens kregen 800 euro compensatie."

Ook begon de rente op te lopen. Jarenlang was geld lenen 'zo'n beetje gratis' voor de minister van Financiën. "Maar nu niet meer", zegt Vullings. "En dat bij een kabinet dat van plan is tientallen miljarden te lenen voor een klimaat- en stikstoffonds."

Kabinet van de crises

Het kabinet-Rutte IV kun je ook wel 'het kabinet van de crises' noemen, volgens Vullings. Alhoewel er al jarenlang problemen zijn met de opvang van asielzoekers, riep het kabinet het gebrek aan opvangplekken vorige maand uit tot nationale crisis.

Die asielcrisis is aangejaagd door het einde van de coronapandemie en het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, zegt de politiek commentator.

Een 'hete' zomer

En dan is er natuurlijk de stikstofcrisis, die al wekenlang tot boerenprotesten leidt. Vullings: "Dit was gepland beleid, het stond al zo in het coalitie-akkoord. Maar het is nu zo gepresenteerd dat de rapen gaar zijn."

"En zie dan de geest maar weer eens in de fles te krijgen. Dat lukt het kabinet tot nu toe in het geheel niet. Ik denk dat het door de boze boeren en het bestuurlijke onvermogen om tot elkaar te komen een hete zomer wordt."

Personeelstekorten

Genoeg problemen dus die om een oplossing vragen. Maar er doemt weer een volgend probleem op, vertelt Joost Vullings.

"Overal zijn personeelstekorten, ook bij de overheid. En je hebt mensen nodig om problemen op te lossen, denk maar aan de Belastingdienst of Defensie." En die zijn er dus nauwelijks.

Rutte-moe

Het is het vierde kabinet dat de naam van Mark Rutte draagt, die volgende maand de langstzittende premier van Nederland is. Maar dat gegeven lijkt ook steeds meer een probleem te worden, zegt Vullings.

"Mensen zijn een beetje Rutte-moe. Bij de oppositie heeft de premier geen krediet meer en dat maakt regeren met een minderheid in de senaat extra lastig. Ook binnen zijn eigen VVD is hij niet meer onaantastbaar, waar een meerderheid op het partijcongres de stikstofplannen van het kabinet naar de prullenmand verwees."

Provinciale Statenverkiezingen

Of politiek Den Haag deze zomer nog een beetje aan uitrusten toekomt, is nog maar de vraag. Want na de zomer moeten de politici zich langzamerhand alweer op de volgende verkiezing voorbereiden.

"In maart volgend jaar zijn de Provinciale Statenverkiezingen. De Statenleden kiezen dan in juni de Eerste Kamer. Het kabinet heeft daar nu al geen meerderheid", zegt Vullings als hij wijst op de huidige problemen voor het zittende kabinet.

Heel wat zetels verliezen

De kans is zelfs groot dat de partijen die nu in het kabinet zitten bij die verkiezingen juist heel wat zetels verliezen, zegt hij. "Zo lang de VVD en het CDA de boeren in hun achterban niet weten te overtuigen van nut en noodzaak van het stikstofbeleid, hebben die partijen een groot probleem."

"Hun kiezers zouden dan zomaar over kunnen stappen naar BBB of een andere partij die tegen de stikstofaanpak van het kabinet is. Of het kabinet dan nog kan aanblijven, wordt dan heel onzeker."