Strenger stikstofbeleid zal grond-strontverhouding verbeteren maar veehouders doen verzuipen

Nederland is negen keer kleiner dan Noorwegen en vijftien keer kleiner dan Spanje. Toch staat hier de grootste veestapel van Europa en die vervuilt onze grond ernstig met stront. Het Europese hof tikte ons onlangs hard op de vingers.

Wim van Opbergen van Werkgroep Behoud de Peel strijdt al bijna veertig jaar voor een betere grond-stront verhouding in Nederland. De tik van het Europese Hof heeft Nederland mede aan hem te danken. "Ons stikstofbeleid is al jaren veel te slap", zegt Van Opbergen. "Omdat Nederland de tweede vleesexporteur van de wereld is mogen we van de Europese Commissie afwijken van de regels. Nederlandse veehouders mogen 250 kilo stikstof op grasland gebruiken, tachtig kilo meer dan Europese collega's. Zonder deze derogatie hadden we de veestapel al veel eerder tien tot twintig procent moeten laten krimpen om aan de regels te voldoen."

Nachtmerrie voor agrarische ondernemers

In 2015 geeft het Programma Aanpak Stikstof (PAS) nog meer groeimogelijkheden voor de sector, tot ergernis van Van Opbergen. "Veehouders moeten in ruil voor deze groeiruimte dan wel de ammoniakuitstoot met tien miljoen kilo reduceren, maar dat is een reductie van acht procent stikstofneerslag. Via het PAS krijgen de veehouders vier van die acht procent weer terug. En die kunnen ze weer inzetten als nieuwe groeiruimte. Dus dan blijft er maar vier procent reductie over en dat is veel te weinig."

Samen met andere natuurbeschermers tekent Van Opbergen beroep aan tegen zes agrarische ondernemers uit de omgeving van de Peel. De Raad van State vraagt om raad aan het Europese Hof en in afwachting daarvan worden ook 200 andere rechtszaken tegen toepassing van het PAS stilgelegd. Het Europese Hof oordeelt in november dat de natuur in Nederland door het PAS onvoldoende wordt beschermd. De uitspraak is een overwinning voor natuurbeschermers en een nachtmerrie voor agrarische ondernemers.

Consumptiemaatschappij zorgt voor milieudruk

Twan Engelen is een van de zes Brabantse ondernemers die gedupeerd wordt. Samen met zijn broer Jeroen is hij eigenaar van Vermeerderingsbedrijf Engelen. Ze fokken kuikens. De kans is aanwezig dat de broers vergunningen kwijtraken als het PAS-beleid op de schop moet. "Dat zouden wij heel onterecht vinden. Door extra maatregelen hebben wij de uitstoot in onze bedrijven juist met zestig procent teruggedrongen", zegt Engelen. "Wij zijn niet de oorzaak van de milieuproblemen. De consumptiemaatschappij geeft de milieudruk."

Met minder vee toch een volle portemonnee

De meeste boeren willen wel verduurzamen, laat het onderzoek 'De Staat van de Boer' zien. Van de 2300 ondervraagde boeren geeft tachtig procent aan dat ze graag milieuvriendelijker willen produceren. Volgens velen is er maar één mogelijkheid en dat is het kleiner maken van de veestapel. Maar houd je met minder vee dan nog wel een volle portemonnee?

Jan-Willem Erisman is hoogleraar stikstofstudies aan de Vrije Universiteit en is ervan overtuigd dat 'minder' ons 'meer' gaat geven. "Driekwart van de veebedrijven in Nederland kunnen krimpen in volume en tòch meer marge maken. We laten in een pilot op Schiermonnikoog zien dat dit werkt."

Op Schiermonnikoog doen ze er zelfs een schepje bovenop

Ludie van der Bijl is een van de zeven boeren die meedoet aan de pilot."In de plannen van de provincie stond twintig procent stikstofreductie en daar hebben wij nog een schepje bovenop gedaan. Wij gaan zelfs vijfendertig procent terug door van 600 naar 430 koeien te gaan. Maar dat betekent wel minder marge. Daarom hebben we een verdienmodel bedacht waardoor we een plus op de melk krijgen en die stap kunnen zetten. Door bio te gaan kunnen we de melkproductie omlaag brengen. Want biologische melk is duurder, dus de opbrengst is hoger. Omdat je de melkproductie halveert, dus de helft minder koeien, heb je ook minder eten nodig voor je koeien, en hoef je dat niet meer het eiland op te 'importeren'. Dus je bedrijfskosten worden lager, want je haalt de voeding van het eiland zelf. Ook gaan we kaas in de markt zetten, we hebben een paardenbedrijf erbij en een eigen zuivelcoöperatie."

Natuur, educatie, productie en verwerking komen dus allemaal bij elkaar op het eiland. En dat leidt tot hogere kwaliteit en hogere marges. "Een van de boeren vertelde mij dat iedere kilo melk die extra geproduceerd wordt, ook extra geld kost. Er bestaat namelijk zoiets als een optimum en als je daar overheen gaat, dan lever je alleen maar geld in op je melk. Je moet dus wel tot dat optimum blijven met je productie en we zitten daar in Nederland ver overheen."

Einde patstelling in zicht

Op 14 februari komt de Raad van State weer bijeen om een eindoordeel te vellen over het PAS en dan wordt ook duidelijk wat er met alle vergunningsaanvragen gaat gebeuren. Van Opbergen denkt dat de vergunningen worden vernietigd en dat er geen nieuwe vergunningen meer worden uitgegeven. Vergunningen die sinds 2015 zijn ingevoerd zijn onherroepelijk, maar niet als het aan Van Opbergen ligt. "Ook die zouden moeten worden teruggedraaid."

De consument heeft de macht

Twan Engelen hoopt dat het niet zover zal komen. Veranderen wil hij zeker wel, maar pas als de consument het aangeeft. "De consument is leidend, wij volgen. Je kunt wel bio-melk gaan produceren, maar de consument moet het wel willen kopen voor die hogere prijs. Zodra de consument in zijn aankoopgedrag laat merken dat hij iets anders wil, zullen wij meteen meegaan. Maar gaat dat gebeuren? Misschien willen we teveel tegenwoordig voor te weinig. Misschien rijden we teveel, vliegen we teveel en eten we teveel. Maar ik hou er niet van om met een vinger naar de ander te wijzen, want dan wijs je met drie vingers naar jezelf."

Ook Van Opbergen wil niet met vingers wijzen. "Ik zeg niet dat het de schuld van de boeren is. Ik maak ook geen bezwaar tegen de boeren, maar tegen het systeem. Dat is sinds de jaren zeventig gewoon zo gegroeid en het zal met álle partijen tezamen omgegooid moeten worden. Alleen dan kan de Peel, en alle andere natuur in Nederland, in volle glorie herstellen."