Gedrag bij gemeenteraadsverkiezingen werd vooral bepaald door wantrouwen in de landelijke politiek

Niet de oorlog in Oekraïne, maar wantrouwen in de landelijke politiek hield mensen thuis bij de lokale verkiezingen van gisteren. Datzelfde wantrouwen was ook een belangrijke reden voor kiezers om op een lokale partij te stemmen.

Er werden bij de gemeenteraadsverkiezingen twee records gevestigd: nog nooit bleven zoveel kiezers thuis en nog nooit stemden zoveel mensen op een lokale partij. Hoe kon dat gebeuren? Afkeer tegen de landelijke politiek is de rode draad, blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 15.000 leden van het Opiniepanel een dag na de verkiezingen.

Inhoud, maar ook sentiment

Allereerst de lokale partijen: waarom stemden nóg meer mensen daarop? Bovenal hebben hun kiezers het gevoel dat lokale partijen er zijn voor hun gemeente. Speciaal opgericht om kwesties aan te pakken die in hun plaats spelen. De helft (48 procent) die de afgelopen dagen een lokale partij aanvinkte, deed dat om specifieke standpunten van die partij voor die gemeente.

Kiezers noemen daarbij veelal praktische, lokale zaken, zoals de aanleg van windmolens of behoud van regionale taal en cultuur, of vonden lokale politici de afgelopen jaren opvallend zichtbaar: "Deze mensen zijn overal aanwezig en nog eens aanspreekbaar." Maar voor veel kiezers heeft een lokale partij ook een symbolische aantrekkingskracht: "Onze stad weer voor ons, daarom heb ik een lokale partij gestemd", zegt een deelnemer daarover.

Lokaal gestemd uit wantrouwen

Maar de lokale stem kan niet los worden gezien van de groeiende weerzin tegen de landelijke politiek. Ruim eenderde (34 procent) stemde deze gemeenteraadsverkiezingen op een lokale partij uit wantrouwen tegen de landelijke politiek.

Een ondervraagde: "De huidige coalitie heeft de afgelopen jaren alle problemen in Nederland veroorzaakt, dit moet stoppen. Lokaal zo weinig als mogelijk invloed van deze partijen, graag!"

Lokale partijen pragmatischer

Ook hebben stemmers het idee dat lokale partijen pragmatischer denken dan landelijke partijen. Drie op de tien (30 procent) verkozen een lokale partij omdat die zich pragmatischer opstelt en geen ideologische lijntjes heeft waarbinnen het moet kleuren. "Niet ideologische maar praktische zaken zijn hier van toepassing, zoals die vaak in de landelijke politiek aan de orde zijn. Dat is vaak geneuzel op de vierkante centimeter en gaat vaak ten koste van de gemeente."

Een ander merkte die grote afstand tot de burger en de landelijke partijen ook in zijn gemeente op: "De lokale partijen zijn de enige die reageren op brieven of e-mails. Het antwoord is niet altijd wat je wilt horen, maar ze hebben, in tegenstelling tot landelijke partijen, tenminste wel het fatsoen om de dialoog aan te gaan."

Oekraïne hield mensen amper thuis

Dat wantrouwen was bij deze verkiezingen ook de belangrijkste reden om niet te stemmen. Nog nooit bleven zoveel mensen thuis bij de gemeenteraadsverkiezingen en dat heeft één duidelijke oorzaak: wantrouwen in de politiek. 55 procent van de niet-stemmers zegt daardoor niet gestemd te hebben.

Hoewel de media-aandacht voor de gemeenteraadsverkiezingen door de oorlog in Oekraïne zeer beperkt was, blijkt die oorlog amper een reden voor niet-stemmers om thuis te blijven. Slechts 5 procent van de niet-stemmers bleef weg omdat de verkiezingen minder leefde door de oorlog.