Slechte controle maakt het mogelijk dat commerciële zorgbureaus zorgverleners uitbuiten: 'Veel gaten waarmee je kan knoeien'

Buitenlandse zorgverleners werken vaak dag en nacht door voor weinig geld. Dat terwijl zorgbureaus hoge bedragen declareren via het persoonsgebonden budget. Pas na meldingen wordt het gecontroleerd, maar veel werknemers durven dat niet te doen.

Het overkwam de buitenlandse zorgverleners Ana en Diana. Beiden hadden op papier een contract voor 40 uur per week, maar in werkelijkheid werkten ze dag en nacht. Ook verdiende ze minder dan het minimumloon, terwijl de zorgbureaus hoge facturen stuurde naar de cliënten die zorg kregen. De cliënten konden daarna de kosten weer grotendeels of volledig terugkrijgen via overheidsfinanciering met het persoonsgebonden budget (pgb).

Zelf zorg zoeken

Als je in Nederland recht hebt op zorg, kun je kiezen tussen zorg in natura, bijvoorbeeld in een verzorgingshuis, of een persoonsgebonden budget. Mensen die kiezen voor een pbg zoeken, als zogenaamde budgethouder, zelf naar een zorgverlener.

Tijdens zo'n zoektocht komen de budgethouders vaak terecht bij een zorgbureau als Fener Zorg, Espo Zorg of 24-uurs zorgloket, die als bemiddelaar een zorgverlener aanbiedt. Zowel Ana als Diana werden ingehuurd door deze bureaus.

Controle alleen na klachten

Maar er is weinig controle op de manier waarop deze zelfstandige bureaus te werk gaan, terwijl zorgkantoren als CZ wel wettelijk verplicht zijn om dit te doen. "Bij zorg in natura zijn er allerlei voorwaarden waaraan ze moeten voldoen, maar bij een pbg zijn er minder controles", legt een woordvoerder van CZ uit. Dit omdat de budgethouder zelf verantwoordelijk is voor de zorgverlener die hij of zij inhuurt.

Een zorgkantoor controleert alleen wanneer ze vanuit de budgethouder klachten krijgen of wanneer zij zien dat de facturen op papier niet kloppen. Hoe de werkelijkheid is, wordt zonder signalen niet gecontroleerd. "Dat is heel lastig om te controleren. Als je dat wil controleren moet je echt achter de voordeur gaan kijken. En dat is ook weer niet te doen."

24-uurs zorg bestaat niet

24-uurs zorg mag niet vanuit het pgb vergoed worden, formeel bestaat dat namelijk niet. Zelfs als de zorgverlener bij een cliënt thuis woont, kan er met het PGB alleen geleverde zorg worden gedeclareerd. Als er 36 uur op een zorgovereenkomst staat, gaat het zorgkantoor ervan uit dat de zorgverlener alleen deze uren werkt en niet meer dan dat.

"Als er sprake is van meer of minder geleverde uren, dan heeft de cliënt een onjuist contract afgesloten met de zorgverlener", zegt een woordvoeder van VGZ in een schriftelijke reactie. Het zorgkantoor heeft geen samenwerking met de eerder genoemde zorgbureaus.

Loon ook lastig te controleren

Afspraken rondom loon zijn ook lastig te controleren voor zorgkantoren. "Uitbetalingen vanuit het pgb rechtstreeks gaan rechtstreeks naar de zorgverlener. Welk gedeelte hiervan naar het bemiddelingsbureau gaat, is een afspraak tussen zorgverlener en bemiddelingsbureau."

Dat valt buiten de wet- en regelgeving van het pgb volgens de woordvoerder van VGZ. "Dit zijn onderlinge afspraken waar het zorgkantoor niet op kan controleren."

'Geen signalen gekregen'

Het Zilveren Kruis, weer een ander zorgkantoor, laat weten met 24-uurs zorgloket een samenwerking te hebben. "Sinds 2024 maken 35 cliënten van ons zorgkantoor gebruik van zorg via deze aanbieder. Dat doen ze met een persoonsgebonden budget. Het is ons niet bekend of er meer uren gewerkt worden dan volgens de Nederlandse Arbeidstijdenwet is toegestaan."

Het zorgkantoor is ook bekend met Espo Zorg. Zij hebben een contract met de organisatie en leveren in dat geval zorg in natura. Over de samenwerking heeft de woordvoerder het volgende te zeggen: "We hebben geen signalen gekregen. Er loopt bij ons geen onderzoek naar de instelling op dit moment."

Verzorgende weten weg naar Arbeidsinspectie niet

De zorgkantoren wijzen allemaal naar de Arbeidsinspectie, die op hun buurt laten weten dat er meldingen nodig zijn om een onderzoek te starten. "In het algemeen op projectmatige basis controleren we niet op zorgbureaus", zegt een woordvoerder van de arbeidsinspectie. Zij zien ook dat de verzorgende vaak uit het buitenland komen en de weg naar de Arbeidsinspectie niet direct weet te vinden en dus niet weten waar een melding gedaan kan worden.

"Deze personen werken meestal ook voor een uitzendbureau in het buitenland. Daar kan het zijn dat er al een afspraak over het uurloon gemaakt is, die in Nederland veel te laag is, maar voor de verzorgende voldoende is. Die zul je dan ook niet horen klagen", zegt de woordvoerder. Inmiddels loopt er een onderzoek naar het zorgbureau 24-uurs zorgloket, met 250 verzorgende. Over hoeveel meldingen de arbeidsinspectie heeft ontvangen kunnen ze geen uitspraken doen.

'Er zitten veel gaten'

"Het is heel complex ingericht. Er zitten veel gaten in en je kan ermee knoeien", zegt André den Exter, universitair docent Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit.

"Het idee van het persoonsgebonden budget waarbij de cliënt zelf kan bepalen is op zich niet verkeerd en daar is op zich niks mis mee zolang het in de familiesfeer blijft", zegt Den Exter. "Zelf de keuze kunnen maken is prima, maar zodra het dus aan commerciële bedrijven wordt toegelaten op die markt, wat heel aantrekkelijk is, dan schiet het vaak het doel voorbij en is het risico op fraude aanwezig."

Kans baan kwijt te raken

Den Exter ziet ook dat het voor instanties een lastige kwestie is om te controleren. "Ze moeten wel signalen krijgen." Hij vertelt dat ze op een of andere manier geïnformeerd moeten worden, dat kan via zorgkantoren, de zorgverlener of via anderen.

"Het dilemma voor de zorgmedewerkers is dat zodra zij melden dat het hier niet helemaal in de haak is, dan wordt die werkgever feitelijk aangepakt. Het bedrijf gaat sluiten en dan hebben ze geen werk meer." Dus snapt hij waarom mensen geen melding maken, omdat ze dan hun baan kwijt zijn ondanks de slechte omstandigheden.