Rockstar Games speelt sinds begin in op de vooroordelen over misdaadspellen: 'GTA is zo gewelddadig dat het ironisch wordt'

De trailer van het zesde deel van Grand Theft Auto is vandaag gepresenteerd. De game is al sinds de jaren 90 erg populair. Het nieuwe deel is het gesprek van de dag: "Een groot deel van het succes wordt verklaard door de vrijheid die je hebt als speler."

Game-ontwikkelaar Rockstar Games - toen nog DMA Design - bracht in 1997 het eerste deel van Grand Theft Auto (GTA) op de markt. In 2025 komt het zesde deel uit, 12 jaar na het verschijnen van GTA V. De trailer werd enkele uren eerder dan gepland gelanceerd, nadat deze al gelekt was op X.

Gewelddadig

In de virtuele wereld van Grand Theft Auto is alles mogelijk wat in het echte leven niet mag. Denk daarbij aan het doodschieten van iedereen, auto's stelen, joyrides met helikopters en eigenlijk alles wat je kunt verzinnen. "Een groot deel van het succes wordt verklaard door de vrijheid die je hebt als speler", vertelt game-onderzoeker van de Universiteit Utrecht Jasper van Vught.

Maar het leverde vanaf begin af aan ook controverse op, vertelt Van Vught. "De eerste GTA-game kwam eigenlijk op in het kielzog van de discussie rondom geweld in games en de potentieel negatieve effecten van gewelddadige handelingen uitvoeren in games." Begin jaren 90 werden daar discussies over gevoerd in de Amerikaanse senaat, omdat toen werd gedacht dat het zou leiden tot geweld in het echte leven.

Over de top

Rockstar Games besloot al deze dingen daarom in GTA te stoppen, om de draak te steken met de Amerikanen. "Het is heel gewelddadig, maar in een hoeveelheid waarop het bijna ironisch wordt", vertelt Van Vught.

"Wat Rockstar veel deed was aan de ene kant de relatie tussen geweld en games bekrachtigen, maar aan de andere kant dat ook heel erg sterk ironiseren door de geweldshandelingen zo extreem en over de top te maken dat het bijna niet meer serieus genomen kan worden."

Realiteit en fictie

De locaties in het spel zijn fictieve steden, die wel gebaseerd zijn op bestaande plaatsen in de Verenigde Staten. Het nieuwe spel zal zich afspelen in Vice City, een persiflage op Miami, waar ook het vierde deel in de reeks plaatsvond.

"Het beeld dat de games ook geven van de Amerikaanse samenleving is een interessante. Ze leggen erg sterk de nadruk op de onderkant van de Amerikaanse samenleving en de criminaliteit daarbinnen. Waarbij je heel vaak vanuit het perspectief van een crimineel speelt."

Agressiviteit

Maar dat het geweld uit het spel doorsijpelt in de echte samenleving, is volgens Van Vught wetenschappelijk heel moeilijk aan te tonen. Er zijn volgens hem onderzoekers die een correlatie blijven vinden tussen de twee. Er zijn ook grote groepen onderzoekers die die correlaties juist in twijfel trekken en zelf die bevindingen niet doen.

"Dat komt mede door het feit dat het ontzettend moeilijk is om zo'n relatie te kunnen meten. Je kan niet iemand een GTA-spel laten spelen, daarna een geweer in zijn handen drukken en kijken of hij gewelddadige handelingen gaat uitvoeren. Dus je moet altijd metaforische metingen verrichten." Dat betekent volgens Van Vught bijvoorbeeld 'een soort opwindingsniveau' meten op basis van hartslag of activiteit in de zweetklieren. "Maar dat zegt natuurlijk nog steeds niks over of je op het schoolplein ook gewelddadiger wordt of niet."

'Whales'

De game-ontwikkelaar deed er 10 jaar over om een nieuw spel in de reeks aan te kondigen. Het was eerder commercieel niet aantrekkelijk om dat te doen, vertelt Van Vught. "De afgelopen 10 jaar hebben ze een nieuw verdienmodel gevonden door ook in de game zelf fysieke transacties te verwerken. Zo kun je met echt geld nieuwe kleding en auto's kopen in het spel."

Het gaat hierbij om een kleine groep spelers die ontzettend veel geld in het laatje brengt. "Die spelers noemen ze ook wel zogenaamde 'whales', een term die afkomstig is uit de gokindustrie. Dat is 10 jaar lang rendabel geweest met GTA V." Ondanks dat we het nog niet weten, vermoedt de onderzoeker dat dit verdienmodel ook weer in het zesde deel terecht zal komen.