Flatgebouwen met veel verdiepingen, oudere bewoners die niet zelfstandig kunnen vluchten en slechts een smalle trap: seniorencomplexen zijn voor de brandweer een nachtmerrie.
Het was halverwege de avond van 12 oktober 2017 toen de brandweer in Rotterdam een melding kreeg van een brand in een woning op de zevende verdieping van een flatgebouw in de wijk Ommoord. "Toen we daar aankwamen stond het gebouw al helemaal onder de rook", zegt Remco van Werkhoven, hoofdofficier van dienst bij de Veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond. "Binnen zaten 160 mensen, veelal ouderen, die er allemaal uit moesten. Over één smalle trap, terwijl de brandweer over diezelfde trap omhoog moest om de brand te blussen. Ik kan je vertellen: dan is het chaos."
Mensen met 'een rugzakje'
Het flatgebouw stond bij de Veiligheidsregio bekend als een 'kwetsbaar gebouw'. Daaronder wordt verstaan: panden met meerdere verdiepingen en vaak slechts een inpandige trap. De bewoners zijn veelal op leeftijd en daartussen zitten nog mensen met, wat Van Werkhoven, 'een rugzakje' noemt. "Dan moet je denken aan mensen met een GGZ-verleden of die criminele activiteiten ontplooien."
Vanwege het grote aantal ouderen dat niet zelfstandig kon vluchten schaalde de brandweer fors op. "We hebben drie pelotons laten aanrukken. Dan heb je het over twaalf wagens met ieder zes brandweermannen." Het lukte om iedereen uit het gebouw te halen. Maar de bewoner van de flat waar de brand ontstond overleed. De man bleek in zijn woning enorme hoeveelheden tijdschriften te verzamelen. "Hij stak ook nog eens graag een kaarsje aan. Zo is de brand ook ontstaan."
Met een ademteug door 30 meter rook
Zeven ouderen raakten gewond, voornamelijk door het inademen van de rook, die zich over het hele gebouw verspreidde. De brand op zichzelf is vaak niet eens het grootste probleem, zegt Van Werkhoven. "Vaak houden we die wel onder controle. Maar de rook gaat door het hele gebouw."
"De wet- en regelgeving gaat er vanuit dat iemand na een ademteug door dertig meter rook kan lopen om te vluchten", legt Van Werkhoven uit. "Gezonde mensen lukt dat wel, maar ouderen met kwetsbare longen redden dat niet. In een seniorencomplex zijn er ook geen jongere buren die een handje kunnen helpen. Die moet de brandweer dus uit het gebouw halen."
Tips van de brandweer
De brandweer geeft speciaal voor ouderen die minder zelfredzaam zijn tips om de brandveiligheid te vergroten:
- Houd gangen en trappen vrij van obstakels, zoals een rollator of scootmobiel.
- Sluit binnendeuren voor het slapen gaan, zodat giftige rook zich minder makkelijk kan verspreiden en er meer tijd is om te vluchten.
- Zorg voor voldoende rookmelders die goed hoorbaar zijn. Voor slechthorenden is er een versterker beschikbaar. Daarnaast zijn er trilplaten, die je onder het bank- of hoofdkussen kunt plaatsen, en lichtflitsers verkrijgbaar om te alarmeren bij rook. Ook zijn er rookmelders die de buren waarschuwen.
- Er zijn ook kleine woningsprinklers (sprinklerinstallatie). Deze sproeien water langs het plafond en de wanden als de temperatuur als gevolg van brand stijgt.
Brandweer overvraagd
Van de 'kwetsbare gebouwen' die Van Werkhoven beschrijft staan er alleen al in Rotterdam Rijnmond volgens hem "tientallen". "Landelijk zullen dat er zeker honderden zijn." Ook een complex verderop in de wijk Ommoord behoort tot die categorie. Daar ontstond 4 jaar geleden brand in een scootmobiel op de tweede verdieping.
"We hadden de brand heel snel onder controle. Maar toen begonnen de problemen eigenlijk pas, want de rookverspreiding was enorm. Niet alleen in de gang op de tweede verdieping. De rook trok ook nog eens via de ventilatieroosters naar de zevende en achtste verdieping. Eigenlijk word je dan als brandweer overvraagd."
Probleem wordt steeds urgenter
Doordat mensen langer thuiswonen wordt het probleem steeds urgenter, zegt Van Werkhoven. "In het verleden hadden we de bejaardentehuizen, zoals we ze noemden. Daar was een brandmeldinstallatie, bedrijfshulpverlening aanwezig en nog allerlei voorzieningen. In de seniorencomplexen zoals we ze nu kennen zijn die voorzieningen er allemaal niet."
De eisen in de bouwregelgeving zijn volgens hem daarom ontoereikend. "Er wordt te veel vertrouwd op de gebouweigenaar. Gemeenten houden vrijwel geen toezicht en kunnen dat qua capaciteit eigenlijk ook niet. Dus je hebt toch de overheid nodig die regels stelt om te zorgen dat ook ouderen van dagen bij een brand veilig kunnen vluchten."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.