Regeringen negeren steeds vaker oordeel hoogste rechter over asielbeleid: deze hoogleraar waarschuwt voor de gevolgen

Het kabinet wil net als andere Europese landen een strengere koers gaan varen op het gebied van migratie. Maar hierin stuiten ze vaak op de grenzen van wat juridisch mogelijk is. "Ze willen iets waarvan ze weten dat de rechter het gaat verbieden."

"Asielzoekers terugsturen naar veilige delen van Syrië, althans delen die wij veilig vinden, mag niet", zegt hoogleraar Europees recht aan de Universiteit Leiden Armin Cuyvers stellig. Toch is dit wel wat het kabinet wil.

Juridische belemmering

Afgelopen maand kwamen de vier coalitiepartijen in Nederland in de asieldeal overeen dat het kabinet versneld gaat onderzoeken of bepaalde gebieden in Syrië als veilig kunnen worden aangemerkt. Hiervoor wachten de partijen op een ambtsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Maar, de recente uitspraak van het Europese Hof van Justitie stelt dat een land alleen veilig kan worden verklaard als het hele grondgebied veilig is voor alle burgers. Deze uitspraak vormt dus een juridische belemmering voor het terugstuurbeleid, tenzij de EU-wetgeving wordt aangepast.

Wetten accepteren

Niet alleen in Nederland, maar ook in de rest van Europa is er sprake van een scherpe discussie over het beleid rond Syrische asielzoekers en een terugstuurbeleid. Zo probeerde Italië eerder asielzoekers naar Albanië terug te sturen onder de aanname dat het land 'veilig' was, maar de rechter stak daar een stokje voor.

"'De rechter mag niet de wil van het volk dwarsbomen', is een argument dat populisten breed gebruiken", legt Cuyvers uit. "Maar wat vergeten wordt is dat de wet ook van het volk is. Het recht is gemaakt door de volksvertegenwoordigers die wij gekozen hebben. Wanneer het recht wordt gehandhaafd is dat niet ondemocratisch, maar juist heel democratisch. We accepteren dan de wetten die wij samen hebben afgesproken."

Samenwerking met Assad

De Italiaanse regering was niet tevreden over de uitspraak en probeert het nu dus over een andere boeg te gooien. In juli opende de regering weer een ambassade in Syrië, en vroeg de Italiaanse premier Giorgia Meloni de Europese Unie om een aanpassing van het terugstuurbeleid.

Griekenland, Oostenrijk, Cyprus, Kroatië, Slovenië, Tsjechië en Slowakije steunden haar in deze oproep. De landen willen samenwerken met het regime van de Syrische president Assad om Syrische vluchtelingen terug naar hun thuisland te kunnen sturen.

Kabinet geeft verkeerd beeld

Zelf onderhoudt Nederland momenteel geen diplomatieke betrekkingen met Syrië, maar om Syriërs terug te kunnen sturen, zou samenwerking met het regime van Assad noodzakelijk zijn. Tijdens het asieldebat zei de VVD dat zij geen diplomatieke relaties met Assad willen aangaan, wat het terugsturen van afgewezen Syrische asielzoekers bemoeilijkt.

"Ze willen iets uitproberen waarvan ze weten dat de rechter het gaat verbieden", zegt Cuyvers. Volgens hem is de rechtspraak dan een manier om de slechte boodschap te vertellen. "Je geeft mensen op termijn het idee dat de rechter alleen maar 'nee' zegt, en alles tegenhoudt wat het huidige kabinet wil."

Juridische en morele vragen

Volgens Cuyvers, proberen regeringen steeds vaker eigen wegen te bewandelen, zelfs als deze tegen Europese regels ingaan. Hij waarschuwt voor de gevolgen van deze trend: "Als regeringen zelf beslissen welke wetten en verdragen ze naleven, ondermijnt dat het recht en de stabiliteit die het biedt."

Dit roept niet alleen juridische, maar ook morele vragen op, stelt hij. "Waarom zouden burgers zich nog aan de wet houden als regeringen dat niet doen?"