Promotiemedewerksters voor Heineken in Kenia hebben nog steeds te maken met seksuele intimidatie. Na onthullingen van journalist Olivier van Beemen beloofde het biermerk te stoppen met het inzetten van zogenoemde promotiemeisjes, als het de misstanden niet uit de wereld zou kunnen helpen. Tot nu toe merken de vrouwen in Kenia niet dat Heineken iets aan het beleid veranderd heeft. Ook blijkt dat de misstanden in Afrika in 2004 al bekend waren binnen het bedrijf.
Heineken-promotiemeisjes zijn jonge vrouwen die in korte jurken met daarop het Heineken- of Amstellogo (Amstel is een merk van Heineken), naar bars en clubs gaan. Daar is het hun taak om het biermerk bekend te maken bij de klanten en ervoor te zorgen dat er zo veel mogelijk van verkocht wordt. Het is een marketingtechniek die in Nederland in onbruik is geraakt, maar in Afrika nog veelvuldig wordt ingezet.
'Ze zitten aan je borsten en je billen'
Malani (24) is één van de vrouwen die dit werk doet. In bars en clubs in de Keniaanse hoofdstad Nairobi wordt ze soms aangezien voor prostituee. “Ze zeggen weleens: hoeveel moet ik je betalen zodat je met me meegaat?” Volgens Malani komt dat door de korte jurkjes die ze moet dragen. Ook haar collega Grace denkt dat de jurken uitnodigend zijn. “Zo’n korte jurk zou ik normaal nooit dragen”, zegt ze. Elke werkdag zijn er wel klanten die ongegeneerd aan de ‘promotiemeisjes’ zitten. “Ze raken je borsten aan, en je billen”, zegt Mercy. “Als je het lang genoeg doet dan heb je het nauwelijks meer door", aldus Grace.
De verhalen van de vrouwen komen overeen met de bevindingen die Olivier van Beemen al eerder deed in Nigeria. Van Beemen publiceerde in maart zijn tweede boek over Heineken waarin hij beschreef dat promotiemedewerksters in Nigeria ongewenste aanrakingen als onderdeel van het dagelijks werk beschouwen. Ook schreef van Beemen, onder meer in NRC, dat veel vrouwen bijverdienen door tegen betaling met klanten naar bed te gaan.
Onderzoek
Heineken gaf in reactie op het boek van Van Beemen aan de kwestie serieus te nemen. Het biermerk huurde de ngo Partner Africa in om onderzoek te doen naar de misstanden, en kondigde aan: "Als we eind juni 2018 niet kunnen instaan voor de werkomstandigheden van onze bierpromotors in een bepaalde markt, dan stoppen we met het inzetten van deze marketingtechniek.”
Van Beemen ging in juli naar Kenia om te onderzoeken of de werkomstandigheden daar veranderd zijn. Dat bleek niet het geval. Hij sprak met zes vrouwen, maar geen van hen heeft er iets van gemerkt dat Heineken zijn beleid aangepast zou hebben.
Op 4 juli publiceerde Heineken de uitkomsten van het onderzoek dat Partner Africa in 17 landen deed. De onderzoekers schrijven dat er geen beschuldigingen van gedwongen prostitutie zijn geuit, maar dat er wel in verschillende landen melding is gemaakt van seksuele of verbale intimidatie. Meestal waren klanten de daders, in sommige gevallen ook een bareigenaar of manager. Heineken heeft besloten om in Mozambique te stoppen met de inzet van bierpromotors.
'Heineken is daar niet, dus Heineken kan niets doen'
Naast het onderzoek heeft het biermerk een nieuw beleid ingesteld. Dat zou de vrouwen in staat moeten stellen om het altijd te kunnen melden als er iets vervelends gebeurt. Uit de verhalen van de vrouwen blijkt echter dat melden niet veel zin heeft. “Heineken is daar niet op het moment dat het gebeurt, dus er is weinig dat Heineken kan doen", aldus Grace.
Volgens Malani gebeurt juist het tegenovergestelde: “Ik heb meegemaakt dat ik de volgende dag niet meer terug hoefde te komen in een bar omdat ik een klant verteld had dat hij van mij af moest blijven”, vertelt ze. “Soms moet je er aan toegeven, anders belt de manager met je baas en zegt hij dat je alleen maar op je telefoon zit.”
“Al twintig jaar bekend”
Heineken zegt nu dus vastberaden te zijn om deze misstanden de wereld uit te helpen. Maar het biermerk had niet verbaasd hoeven te zijn over de onthullingen van Olivier van Beemen. Rond de eeuwwisseling bleek namelijk al dat bierpromotors in Cambodja op grote schaal blootgesteld werden aan seksuele intimidatie. Volgens Hans Wesseling, in die tijd HR-manager voor Heineken, was destijds in de wandelgangen al bekend dat dit soort zaken ook in Afrika speelden. Wesseling heeft in 2004 meegeschreven aan een beleidsnotitie om het misbruik aan te pakken. “Die notitie is goedgekeurd en ik ben bang dat het daarbij is gebleven. Het was een bewijs dat Heineken er iets aan deed. Maar in de praktijk was dat niet zo.”
Wesseling noemt het triest dat er nu onderzoek wordt gedaan naar iets dat al twintig jaar bekend is. “Het is dezelfde problematiek die elke keer weer wegzakt.” Volgens journalist Olivier van Beemen is de reactie van Heineken: “Er is ophef, dan doe je iets voor de bühne en dan hoop je dat het weer weggaat.” Oud-Heineken medewerker Wesseling heeft er niet echt vertrouwen in dat de Heinekenmeisjes straks wel veilig kunnen werken. “Als PR-probleem nemen ze het serieus. Ze zijn niet serieus in het aanpakken van het probleem zelf. Maar als je centen int, dan ben je verantwoordelijk,” aldus Wesseling. “De enige manier waarop je deze misstanden uit de wereld kunt helpen, is door met deze manier van marketing te stoppen,” denkt Van Beemen.
Reactie Heineken
Heineken neemt de werkomstandigheden van de bier promoters zeer serieus. We zullen ons blijven inzetten voor een veilige werkomgeving voor de promoters - als bedrijf, maar ook als onderdeel van de alcoholbranche waarbinnen we op dit gebied een voortrekkersrol willen vervullen. Dit voorjaar hebben we not-for-profit organisatie Partner Africa in de arm genomen om in 17 Afrikaanse landen onderzoek te doen naar de werkomstandigheden van bier promoters.
Als direct gevolg van dit onderzoek en de aandacht hiervoor binnen het bedrijf zijn we in vijf landen voorlopig gestopt met het inzetten van bier promoters. Op 4 juli, slechts acht weken geleden dus, hebben we ons nieuwe bier promoters beleid geïntroduceerd en we zijn momenteel druk bezig dit beleid wereldwijd te implementeren.
We begrijpen dat de vraag opkomt: waarom stopt Heineken niet gewoon met bier promoters? Dat is een vraag die we onszelf natuurlijk ook hebben gesteld. Het antwoord hierop is dat je daarmee de problemen voor de vrouwen niet oplost, maar verschuift. Bier promoters verliezen dan hun inkomsten of gaan voor andere merken en bedrijven werken. In plaats van onze handen van de problematiek af te trekken, kiezen we ervoor om samen met andere belanghebbenden de werkomstandigheden van de bier promoters te verbeteren.
Ook in Kenia zijn we momenteel ons nieuwe bier promoters beleid aan het implementeren. Zo werken we daar samen met promotie bureaus aan voorlichting en training en is er gekeken naar het salaris en andere arbeidsvoorwaarden van de bier promoters. Vervoer naar huis na het werk is geregeld en de promotiekleding waar men niet altijd comfortabel mee was is inmiddels vervangen, de vrouwen dragen nu een zwarte lange broek en t-shirt. Daarnaast wordt er een telefonisch meldpunt ingevoerd waar vrouwen anoniem hun klachten en zorgen kunnen uiten zodat deze meteen opgepakt kunnen worden.
We danken de bier promoters die in het artikel aan het woord komen voor hun openheid, dat stimuleert ons alleen maar nog harder aan het verbeteren van de werkomstandigheden te werken.Hoe graag we echter ook zouden willen, deze verbeteringen zijn helaas niet van de een op andere dag te realiseren. Ongewenst gedrag ten opzichte van vrouwelijke barbezoekers in het algemeen en bier promoters in het bijzonder is een hardnekkig probleem. We zullen er echter alles aan blijven doen om een veilige werkomgeving voor de bier promoters te creëren.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.