Problematisch socialmediagebruik onder jongeren blijft groeien, meeste effect op meisjes

Het problematisch gebruik van social media is de afgelopen jaren toegenomen. Het RIVM en experts spreken van een zorgwekkende ontwikkeling. "De kracht van de apps is zo groot."

Problematisch socialmediagebruik onder tieners steeg de afgelopen 4 jaar met 5 procent. Waar dit in 2019 nog om 8 procent ging, was dat 13 procent in 2023, dit blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jeugd van het RIVM. De jongeren kunnen niet zelf stoppen of minderen met social media en verkiezen contact via social media meestal boven contact in de fysieke wereld.

Jongeren online vasthouden

Projectcoördinator Marije van Koperen (RIVM) noemt de ontwikkeling zorgelijk, "niet alleen ten opzichte van de vorige meting is het toegenomen, daarvoor nam het ook al toe." Maar voor orthopedagoog Carine Kielstra komt het rapport niet als een verrassing, zij houdt zich al langere tijd bezig met het geven van voorlichtingen over socialmediagebruik onder jongeren. "Ik herken het helaas. Je ziet dat het echt toeneemt onder jongeren."

"Het heeft ook te maken met social media-apps die steeds slimmer worden en de app-makers die veel beter zijn in het vasthouden van de jongeren online." Volgens Kielstra hebben jongeren een offline en een online wereld. En het onderscheiden van die twee wordt voor sommigen steeds moeilijker."De groep die daar niet zo goed mee om kan gaan en moeite heeft met stoppen, neemt toe als er meer aanbod is en het lastiger gemaakt wordt om te stoppen."

Te grote aantrekkingskracht

Kielstra vindt de stijging van 5 procent in het problematisch socialmediagebruik onder jongeren wel erg groot. En zorgelijk. "Kinderen kunnen niet stoppen, zijn de hele dag bezig met 'wanneer kan ik weer op social media?'. Elk kind dat last heeft van het gebruik van social media of games, is er één te veel."

In haar praktijk ziet de orthopedagoog hoe lastig het is om het socialmediagebruik van jongeren terug te schroeven. De kinderen kunnen niet zelfstandig opboksen tegen apps en hun aantrekkingskracht. "Uiteindelijk moeten de kinderen dat zelf doen. Maar dat kunnen ze niet alleen, want de kracht van de apps is zo groot. De sociale relevantie is zo groot, daar hebben ze hun ouders bij nodig."

Meisjes doen het slechter

Uit het rapport blijkt vooral dat die kracht van apps het meeste effect heeft op meisjes. Het verschil tussen meisjes en jongens is 8 procent, vertelt Van Koperen (RIVM). "Meisjes doen het eigenlijk nog slechter dan die 12 procent. We zien dat er bij 17 procent van de meisjes sprake is van problematisch gebruik van social media, bij jongens is dat 9 procent."

Maar wat exact de oorzaak van dat verschil is, is onduidelijk. Van Koperen vertelt nader onderzoek te willen verrichten naar de achterliggende redenen. "Het zorgelijke nu is dat je ziet dat social media hun leven beperkt, verandert, aanpast. En dat heeft serieuze gevolgen."

Werken aan een betere band

Om het percentage naar beneden te halen en tieners zo ver te krijgen om vaker offline te gaan, stelt Kielstra voor dat ouders werken aan de band met hun kinderen. "Als jij een goede relatie hebt met je kind en je kind heeft het gevoel dat hij bij jou terecht kan met vragen, dan kun je samen naar oplossingen zoeken."

Ook vertelt de orthopedagoog dat het beter is als ouders hun vragen en opmerkingen positief formuleren. "Als jij altijd zeurt over social media dan denkt zo'n jongere, 'laat maar, mijn ouder begrijpt er niks van'. In plaats van te kijken naar wat je wil dat je kind niet doet, stel jezelf de vraag: wat wil ik dat hij of zij wel doet?"

Duidelijke regels en afspraken

"Wil je bijvoorbeeld dat het huiswerk af is of dat hij zijn eigen bed opmaakt? Laat hem dan eerst dat doen en als dat dan allemaal rond is, dan mag-ie zo veel op social media als-ie wil en dan kan je dat ook loslaten en zit je daar als ouder niet steeds over te zeuren", adviseert ze.

"Je kunt niet pas beginnen regels te stellen als een kind 12 jaar is: dan ben je te laat", gaat Kielstra verder. "Deze generatie bestaat uit tieners die hun hele leven opgegroeid zijn met social media. Probeer als je jonge kinderen hebt al vroeg duidelijke regels en afspraken te maken."