Pieter Jan Hagens over het voorbereiden en leiden van een debat: 'Vind het leuk als er een keer iets onverwachts gebeurt'

Een debat leiden doe je niet zomaar, daar komt best wat bij kijken. Presentator Pieter Jan Hagens leidt maandag 20 november het EenVandaag Verkiezingsdebat. Hoe bereidt hij zich hierop voor? "Ik dompel me volledig onder."

Morgen vindt het EenVandaag Verkiezingsdebat 'De Toekomst van Nederland' plaats in Ahoy Rotterdam. Tussen de voorbereidingen door vertelt EenVandaag-presentator Pieter Jan Hagens over de 'in en outs' van een debat leiden.

Hoe verdiep je je in de onderwerpen?

"Alle verkiezingsdebatten en alle politieke interviews: ik kijk en luister natuurlijk alles. De politieke redactie stuurt me allerlei zinnige stukken en artikelen en links over de lijsttrekkers en de verkiezingsprogramma's. Maar ook over wat er in andere media verschijnt over hete politieke onderwerpen."

"Ik dompel mezelf dus volledig onder in alles wat met verkiezingen te maken heeft. En natuurlijk kan je niet altijd alles meekrijgen. Maar ja, het is een debat hè. Ik hoef ook niet te vertellen waar het over gaat. Dat moeten zij doen, de politici."

Waar let je dan op als je andere debatten kijkt?

"Daarbij let ik ook goed op hoe andere debatleiders het doen. Er is een heel groot verschil tussen een interview houden en een debat leiden. Een interview is een gesprek met vraag en een antwoord, een spel tussen twee mensen."

"Terwijl een debat een spel is tussen bijvoorbeeld zes mensen met een debatleider. De bedoeling is dat de bal het werk doet, dat die mensen met elkaar aan de slag gaan en op elkaar reageren."

"Ik moet daar niet de hele tijd tussenzitten met quasi slimme vragen, maar juist de bal op de stip leggen zodat zij ermee kunnen gaan voetballen. Een veelgemaakte fout, vind ik, is dat een debatleider zelf te veel op de voorgrond treedt en er een interview van maakt."

"Dat is geen goede werkwijze, vind ik, omdat ik het veel verhelderender vind als ze op elkaar reageren. Dan zie je ook wat de verschillen zijn tussen die mensen."

Waar moet je allemaal aan denken bij het voorbereiden?

"We zijn al maanden geleden begonnen met bijeenkomsten. Daarin akkeren we het echt door: wat is de beginvraag? Wie geeft je eerst het woord? En waarom? En wat gebeurt er dan? Het is enorm intensief. Maar ook heel leuk om te doen, omdat je echt heel diep de inhoud ingaat."

"Op het moment dat het debat gaande is, is het: 'Alle helpers weg en doe je best.' Dan heb ik alleen nog de eindredacteur op mijn oortje. Zij kijkt en luistert natuurlijk goed mee naar wat er gebeurt. En zij kan dan ook tegen mij zeggen: 'Nu naar Omtzigt, want die moet even reageren hierop', of 'Die is nog te weinig aan het woord geweest.'"

Hoe zorg je ervoor dat iedereen ongeveer evenveel spreektijd heeft? Wanneer grijp je in?

"Je moet goed weten wanneer je je mond opendoet en wanneer niet. Er zijn natuurlijk momenten waarop je in moet grijpen: als het onduidelijk is, als er te veel door elkaar wordt gepraat of als iemand te lang doorgaat met praten. Of als je het idee hebt dat iemand iets zegt wat niet klopt. Dat zijn allemaal momenten waarop ik als debatleider een belangrijke rol heb."

"Ik hoef dus niet de kleur van het behang aan te nemen - ik mag wel degelijk aanwezig zijn - maar ik moet wel leiden. Ik ben dan veel meer een scheidsrechter dan een interviewer."

"Zorgen dat iedereen evenveel tijd krijgt, doe ik op gevoel. Ik sta daar niet met een stopwatch. Dan merk ik bijvoorbeeld: mevrouw Yeşilgöz is al een tijdje niet aan het woord geweest, daar moet ik nodig even naartoe."

"Het is natuurlijk niet op de seconde of de minuut nauwkeurig. Maar ik probeer het zo goed mogelijk te doen, want ik wil graag dat iedereen aan het woord komt. Daar is het een debat voor."

En er zijn natuurlijk ook een aantal lijsttrekkers die je voor het eerst voor je hebt, hoe kijk je daarnaar?

"Ik vind het heel fijn dat ik met allerlei nieuwe mensen aan tafel sta. Dat geeft een bepaalde frisheid. Hoewel we ze nu al best weer veel hebben gezien natuurlijk. Maar nog niet bij EenVandaag."

"Bij sommigen weet ik nog niet precies wat ik aan ze heb. Zo iemand als Rutte, die had ik zo vaak in debatten meegemaakt, dan wist ik wel ongeveer hoe dat ging. Dat geldt ook wel voor meneer Wilders, die ik al een flink aantal keer in de debatten heb gehad. Maar voor de meesten eigenlijk niet, dus dat is spannend. En verfrissend."

Hoe ga je om met onverwachte gebeurtenissen?

"Dat vind ik nooit zo heel erg, ik denk altijd: kan gebeuren. Ik had vorige week zondag nog bij Buitenhof dat iemand, zogenaamd een glazenwasser, een verkiezingsposter tegen het raam plakte. Ik vind dat eerlijk gezegd wel leuk, als zoiets gebeurt. Als iets anders gaat."

"En ook bij een televisie-uitzending kan er iets misgaan. Een technische fout, een inhoudelijke fout, bij iemand valt het geluid uit. Dat kan allemaal gebeuren. Het is ook gewoon mensenwerk."

Wat verwacht je van het debat morgen?

"Ik hoop dat het een heel levendig en verhelderend debat wordt. En politieke verrassingen zijn natuurlijk altijd welkom. Het is 2 dagen voor de verkiezingen, wij zijn het een-na-laatste debat, dus dit is - ook voor de partijen - echt een hartstikke belangrijk debat."

"Je ziet nu dat Omtzigt iets aan het dalen is, dat GroenLinks-PvdA ook iets aan het dalen is. Dat de VVD opeens de koppositie heeft genomen. Het kan best zijn dat één of meer deelnemers morgen denken: ik moet nu met de botte bijl erin of ik moet nu met iets nieuws komen of die aanval plaatsen. En dan kan het natuurlijk weer heel verrassend uitpakken. Ik ben ontzettend benieuwd."

"Het is echt geen routine klus, ook al heb ik het ik weet niet hoe vaak - het zal wel acht of tien keer zijn - gedaan. Het went niet. Ik vind het echt spannend, want ik sta niet elke dag voor 1500 studenten in Ahoy."

"En het is natuurlijk een ontzettend mooie en belangrijke klus. Er wordt heel veel energie ingestoken, ook door alle technische mensen en de redactie. En alle ogen zijn natuurlijk op dat moment op die politici en op mij gericht. Dat maakt het heel bijzonder."