Schelden, spugen, slaan en bedreigen: luchtvaartpersoneel krijgt steeds vaker te maken met lastige passagiers. Om dat te stoppen, heeft de branche een akkoord gesloten. Luchtvaartmaatschappijen moeten zwarte lijsten makkelijker met elkaar kunnen delen.
Oud-purser Martin Heck vloog 41 jaar lang voor vliegtuigmaatschappij KLM de wereld rond en kan erover meepraten dat passagiers zich flink kunnen misdragen. Hij moest zelfs enkele keren mensen handboeien omdoen, omdat ze een gevaar aan boord waren.
Alcoholmisbruik
Volgens Heck hebben deze passagiers niet door hoe groot de impact van hun gedrag is op medereizigers en cabinepersoneel. "Passagiers zijn alleen met zichzelf bezig, is mijn ervaring. En dat heeft alles te maken met alcoholmisbruik en het gebruik van verdovende middelen."
"Ze gaan ergens naartoe en denken: 'Het feest kan gelijk aan boord beginnen. En als iemand daar iets van zegt, accepteer ik dat niet.' Althans, zo komt het op mij over."
Geen voorstander van verbod
Volgens Heck is het lastig in te schatten welke passagiers voor overlast kunnen zorgen. "Je moet heel alert zijn. Je kunt zelf één of twee glazen wijn hebben aangeboden, maar ze kunnen zelf nog een fles wodka onder de stoel hebben liggen. Dat zie je niet altijd."
Toch is Heck geen voorstander van een alcoholverbod aan boord, omdat 'de goeden dan onder de kwaden lijden'. "Ik hoor deze oplossing vaker voorbijkomen. Maar ik denk dat negen op de tien passagiers zich wél kunnen gedragen."
Liever preventieve maatregelen
Zelf denkt hij meer aan preventieve maatregelen, zoals een extra controle voordat passagiers aan boord komen van het vliegtuig. "Dat er extra gekeken wordt naar hoe passagiers erbij lopen en wat ze bij zich hebben."
In de tijd dat hij nog voor KLM werkte, werd hij wel eens aangesproken door iemand van het grondpersoneel. "Die vertelde dan dat het gedrag van een passagier hem of haar was opgevallen. Of ik even met die persoon zou willen praten."
Mensen laten staan op Schiphol
Heck ging dan op onderzoek uit. "Ik heb bijvoorbeeld meegemaakt dat het spanning was, omdat iemand naar een overleden familielid moest. Maar ook dat passagiers in een bar op Schiphol veel te veel hadden gedronken. Dan koos ik er weleens voor om ze te laten staan."
De reacties van de betreffende reizigers waren dan niet altijd even leuk en begripvol. "Maar veiligheid boven alles. Ik ben ook verantwoordelijk voor andere passagiers en mijn collega's. Over veiligheid valt niet te discussiëren", zegt Heck.
Meer meldingen van overlastgevend gedrag
In 2019 kwamen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport 793 meldingen van overlastgevend gedrag door passagiers binnen. In coronatijd ging het aantal omlaag, maar sinds 2022 stijgt het aantal weer flink. In 2023 werden er 904 meldingen gedaan.
De meeste zaken worden aan boord afgehandeld, zonder tussenkomst van de Koninklijke Marechaussee. Die komt pas in actie als er vermoeden is van strafbare feiten aan boord.
Vorig jaar kwam de marechaussee 163 keer in actie, omdat er een melding werd gedaan van overlast door passagiers. Er werden 40 mensen aangehouden. Dat is een flinke stijging ten opzichte van 2022. Toen werden er 24 mensen aangehouden vanwege strafbare feiten aan boord.
Speciale zittingsdagen bij het OM
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft het er maar druk mee. "We kunnen regelmatig een dag vullen met dit soort zaken", zegt luchtvaartofficier Katja van Bijsterveldt van het OM. Er worden zelfs speciale zittingsdagen voor opgetuigd. "Vandaag bijvoorbeeld stonden er zeker vijf zaken met ordeverstorende passagiers op de zitting."
Maar dat is nog steeds maar het topje van de ijsberg. "Op dit moment ligt het aantal aangiftes van ordeverstorend gedrag door vliegtuigpassagiers nog veel lager dan het aantal meldingen dat erover wordt gedaan. Dat gat willen we dichten."
Hoger straffen geen oplossing
Incidenten in de luchtvaart zijn buitengewoon hinderlijk, maar kunnen ook gevaarlijk zijn, benadrukt Van Bijsterveldt. "De luchtvaartveiligheid is in het geding als leden van de cabin crew bezig zijn met dit soort passagiers en daardoor geen tijd hebben om hun gebruikelijke taken te vervullen."
Alleen maar hoger straffen, zoals vaak wordt gesuggereerd, is wat haar betreft niet de oplossing. "Dat kan interessant klinken, maar veel belangrijker is dat we meer zaken binnenkrijgen dan nu het geval is. En dat we daar vervolgens meer ruchtbaarheid aan kunnen geven."
Intentie-akkoord
Het is een van de redenen dat het OM, net als de Koninklijke Marechaussee, Schiphol en vakbond FNV een intentie-akkoord hebben gesloten met de luchtvaartbranche. Een belangrijk element in het akkoord is dat het makkelijker wordt om informatie te delen.
"Als iemand bij de ene luchtvaartmaatschappij verstorend gedrag vertoont, komt diegene daar op een zwarte lijst. Maar diezelfde persoon kiest daarna een andere maatschappij die die zwarte lijst niet kent en kan daar weer hetzelfde gedrag vertonen", zegt Patrick Pit van FNV.
Lastig delen door privacyregels
Maar de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) zit het delen van deze zwarte lijsten in de weg. "De intentie is wel om dat te regelen", zegt Pit. "Maar dan alleen in Nederlands verband. Wat ons betreft zouden we dit ook op Europees niveau moeten afspreken."
"Iemand kan bij KLM op een zwarte lijst komen, maar een dag daarna boeken bij Lufthansa of British Airways. Wat ons betreft zouden alle lijsten gedeeld moeten worden om in ieder geval een beter beeld te krijgen." Maar dat zijn langzame processen, zegt Pit. "Zeker op Europees niveau."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.