Opeens is het een veelgehoord begrip in politiek Den Haag: 'macht en tegenmacht'. Het is volgens VVD-leider Mark Rutte een belangrijk thema voor de komende fase van de formatie onder leiding van Herman Tjeenk Willink.
De eerste ronde in de kabinetsformatie leidde door de uitgelekte notitie met de aantekening 'Pieter Omtzigt, functie elders', tot een vertrouwensbreuk tussen Rutte en de Tweede Kamer. De VVD-leider zegt dat hij tijdens de paasdagen gereflecteerd heeft op het debat van vorige week. "Rode draad was 'macht en tegenmacht'. Het lijkt me dienstig, in het kader van het herstel van vertrouwen tussen ons allemaal, dat dit belangrijke onderwerp juist in deze fase van de formatie aan de orde is", zei hij tijdens het Kamerdebat over de formatie.
De verhoudingen met het kabinet
Het is opmerkelijk dat Rutte dit thema nu zo omarmt, want het is juist CDA-Kamerlid Omtzigt die al jaren de verhouding tussen Tweede Kamer en kabinet aankaart. Hij heeft zich vastgebeten in de kinderopvangtoeslag-affaire, waarbij mensen onterecht van fraude werden beschuldigd. Het kabinet hield meerdere keren informatie achter voor de Kamer en trad uiteindelijk af vanwege de affaire.
D66-coryfee Jacob Kohnstamm heeft er vertrouwen in dat het thema 'macht en tegenmacht' serieus besproken zal worden. Kohnstamm was eerder lid van de Tweede en Eerste Kamer en staatssecretaris van Binnenlandse Zaken. Ook zat hij in de Staatscommissie parlementair stelsel, die concludeerde dat het parlementair stelsel op de schop moet.
Controle op de macht
Volgens Kohnstamm moeten we niet over 'tegenmacht' spreken, maar over 'controle'. "Het gaat om controle op de macht. Hoe je het ook wendt of keert, ten aanzien van een aantal bestuurlijke aangelegenheden is het kabinet steeds aan zet en zou de Kamer díe informatie moeten krijgen die nodig is om controle op de uitgeoefende macht te kunnen uitoefenen."
"Tegenmacht' is heel populair, ik hoor het Mark Rutte aldoor zeggen, en ook anderen. Maar ik zou zeggen: macht en controle op de macht is de crux", zegt Kohnstamm.
Beknopt regeerakkoord
Hoe dan nu verder? Om de positie van de Tweede Kamer te versterken pleit Kohnstamm voor een beknopt regeerakkoord. "Niet, zoals sinds 1963 het geval is, steeds uitgebreidere regeerakkoorden."
"Want daardoor zit iedere coalitiepartner in een debat met gebonden handen aan dat regeerakkoord en kan dus niet luisteren naar nieuwe ontwikkelingen, naar misschien verstandige andere opties die door de oppositie worden gesuggereerd. En zit daar dus een beetje als ja-knikker ten opzichte van het kabinet. Daarmee is ook de oppositie vrij machteloos", zegt Kohnstamm.
Minderheidskabinet
Naast een regeerakkoord op hoofdlijnen vindt de D66'er dat er serieus gekeken moet worden naar een minderheidskabinet, zoals ook een van de adviezen van de Staatscommissie parlementair stelsel was.
"Ik merk in de discussie tot nu toe dat iedereen denkt aan meerderheidscoalities in de Tweede Kamer, die vervolgens geen meerderheid hebben in de Eerste Kamer. Als je nu echt wil dat er macht en controle op de macht is en dat die twee evenwichtig ten opzichte van elkaar staan, dan is de gedachte van een minderheidskabinet niet zo gek. Dat betekent dat een minderheidskabinet steeds binnen de Kamer moet gaan proberen om voor plannen die gemaakt zijn meerderheden te krijgen en dat betekent dat de Kamer per saldo als zodanig een veel grotere invloed krijgt."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.