'Ons beeld van Jezus is bij elkaar gefantaseerd', dit is hoe hij er volgens onderzoek echt uitzag

Een witte huid, lang, golvend haar en een aantrekkelijk gezicht: Jezus Christus is waarschijnlijk de meest afgebeelde man ter wereld. Maar waar is dit plaatje op gebaseerd? Uit onderzoek van Willie van Peer blijkt dat er 'niets van klopt'.

Willie van Peer groeide als katholiek op en verwonderde zich over de beeltenis van Jezus. "Als je al die plaatjes ziet, ga je je afvragen: hoe weten we dat? Er zijn geen foto's van hem, we hebben geen televisie-uitzending met Jezus in de hoofdrol." Daarom schreef hij het boek 'Hoe zag Jezus eruit?', waarin hij uitzoekt hoe de profeet van het christendom er echt heeft uitgezien.

Geen goede reclame

De eerste beschrijvingen van zijn uiterlijk stammen uit de tijd rond 150, 200 n.Chr. Daar wordt hij beschreven als een behoorlijk lelijk, afzichtelijk iemand, legt Van Peer uit. En dat blijft een tijdje duren, tot ongeveer 500 n.Chr.

"Toen zeiden mensen: 'Dat kan toch niet, hij was de zoon van God. Die kon er toch niet afzichtelijk uitzien?' We zijn hem gaan maken, zoals wij hem graag zouden willen zien. Dat komt uit de fantasie van mensen."

Uiterlijk minder belangrijk

Kefah Allush maakte een documentaire over het leven van Jezus. "Ik denk dat de reden dat er in de Bijbel niet zoveel over zijn uiterlijk staat is dat degenen die de evangeliën hebben geschreven zijn uiterlijk minder belangrijk vonden. Het was belangrijker wat hij zei en deed dan hoe hij eruitzag."

Volgens Allush is dat voor ons anno 2020 moeilijk voor te stellen. "Maar toen schetsten ze met woorden een beeld. En als dan ook nog geen van de getuigen denkt dat hij een mooie man is..." Hij grijnst: "Om nou te zeggen 'dat was een lelijke man', dat is natuurlijk ook geen goede reclame."

'Wit, dat was hij natuurlijk ook niet'

Van Peer vertelt dat er tegenwoordig technieken zijn waarmee je kunt reconstrueren hoe mensen eruitzagen in het verleden. "Daaruit komt een plaatje waar gelovigen door gechoqueerd zullen zijn, want hij zag er compleet anders uit. Al die plaatjes van Jezus zijn fantasie, je zou bijna kunnen zeggen: vervalsingen. Want daar klopt niets van, niets.

"Wit, dat was hij natuurlijk ook niet. Rond 500 n.Chr. werd zijn beeltenis wit, dat was waarschijnlijk omdat de Romeinen ook wit waren." Hij legt uit dat het mensen vaker beelden op basis van hun eigen evenbeeld scheppen.

Uiterlijk van een Irakese jood

"Joodse mensen 2.000 jaar geleden in Palestina hadden een donkere huidskleur, vergelijkbaar met mensen uit Mediterraanse culturen. En blond met blauwe ogen? Absoluut niet, daar is geen twijfel over", zegt Van Peer.

Allush legt uit dat Palestijnse joden van 2.000 jaar geleden qua genetica het meest gemeen hebben met de Irakese joden van nu. "Dus hij had het uiterlijk van een hedendaagse Irakese jood."

Een ruw iemand, met ruwe handen

Van Peer laat het portret in zijn boek zien: een heel ander beeld dan hoe Jezus gebruikelijk wordt neergezet. "Dit is de beste benadering die we van hem kunnen maken. Hij was een joodse man, dus had hij korte haren en een donkere huidskleur. Misschien een baard, dat weten we niet zeker. En praktische kleren om in te werken, geen gewaad."

"Hij was waarschijnlijk wel iets magerder dan op deze afbeelding, omdat hij rondtrok als een bedelaar. Hij heeft vanaf ongeveer zijn 30ste rondgetrokken om te prediken, dus hij sliep buiten, op straat, onder een boom. Een inkomen had hij niet, dus hij moest bedelen om zijn eten. En hij zag er dus ruw uit. Een ruw iemand, met ruwe handen."

Jezus als rebel

Maar waar komt het bekende beeld, die 'vervalsing', dan vandaan? "Dingen waar we weinig vanaf weten vullen we in met projecties van onze eigen verlangens en emoties. Hoe we zelf zouden willen zijn, of het uiterlijk van mensen waar we een verering voor voelen. We willen een zacht iemand die liefde en empathie uitstraalt", legt Van Peer uit.

"Maar Jezus is een beetje een rebel. Hij hield zich aan de wet, maar was wel tegen een aantal conventies en regels. Hij zei: 'Ik breng niet de vrede, maar het zwaard'. Hij zorgde voor onrust."

'Hou van die Romein'

Allush voegt toe: "Hij was best een radicaal type, en koos radicaal voor liefde in een tijd en een omgeving waar je best makkelijk een ander antwoord kunt formuleren op de problemen die er in die tijd waren."

"Als je onderdrukt wordt door een Romein, is het best raar als iemand dan zegt: 'Hou van die Romein'. Het is meer voor de hand liggend om te zeggen: 'Geef die Romein een dreun voor zijn kop en schop hem je land uit'. Maar dat doet Jezus niet."

Naastenliefde

Van Peer vindt dat de overdaad aan aandacht voor de persoon Jezus af kan doen aan de focus van het verhaal. "De boodschap van Jezus wordt door die plaatjes een beetje verdoezeld: naastenliefde, doe iemand anders niet aan wat je zelf niet wil. Maar in dat geloof krijg je dus allemaal verhaaltjes en anekdotes en plaatjes, waardoor de goede boodschap een beetje naar achteren wordt gedrukt."

Maar Allush benadrukt dat het wel logisch is dat mensen zich aangetrokken voelen tot hem. "Zijn verhaal was raar, viel uit de toon, en toch, 2.000 jaar later, spreekt het nog steeds tot de verbeelding. Als iemand zo tot de verbeelding spreekt, wil je dichterbij hem komen. Je wil hem aanraken. Weten hoe hij eruitziet is dan een stap om dichterbij te komen", zegt hij. "Dat je je kunt indenken: als ik nu naast hem had gestaan, dan had hij er zo uit gezien."