Onderhoud aan spoor jaagt niet iedereen direct de auto in: 'Maar het kan wel een breekijzer zijn van de gewoonte'

Reizigers gaan steeds meer last krijgen van werkzaamheden aan het spoor, maakte ProRail gistereen bekend. Hoe lang duurt het voordat men de auto neemt in plaats van de trein? "De vuistregel voor gedragsverandering is ongeveer 3 maanden", zegt Luuk Bos.

Hij is gedragspsycholoog bij D&B. Een kruisje op de agenda zetten voor wanneer mensen de auto gaan nemen, dat kan niet vertelt Bos. Want zo'n grote verandering met impact op het dagelijks leven is maatwerk.

Onderhoud aan spoor

ProRail kondigde gisteren aan dat treinreizigers de komende jaren veel last gaan krijgen van werkzaamheden aan het spoor. Deze zullen namelijk vaker overdag en buiten de vakanties plaats gaan vinden door de grote omvang van het onderhoud en personeelstekorten onder de monteurs.

"Mensen zijn best bereid om 3 maanden te carpoolen. Maar als het onderhoud aan het spoor maanden duurt, dan kopen mensen een autootje", vertelde onderzoeker Openbaar Vervoer aan de TU Delft Wijnand Veeneman op radiozender BNR.

Explosieve groei

Een soortgelijk fenomeen vond plaats tijdens de coronacrisis, vertelt woordvoerder Stijn Oosterhoff van autobrancheorganisatie BOVAG. "Je zag dat de capaciteit van het OV in 2020 rond week 10 enorm afnam. En op dat moment daalde de autoverkopen ook nog een beetje, omdat er veel onzekerheid heerste in de markt. Maar vanaf de zomer van dat jaar was er ineens een explosieve groei te zien in de verkoop van occasions, gebruikte auto's dus."

"In totaal zijn er in 2020 en 2021 jaarlijks zo'n 60.000 auto's extra verkocht, dus dat is een stijging van ongeveer 2,9 procent. Dat waren destijds wel flinke records en een groot aantal van die auto's rijden nog steeds rond", vervolgt Oosterhoff.

3 à 4 maanden

Om hoeveel auto's het gaat, kan Oosterhoff niet zeggen: "Maar we zien: het wagenpark blijft alsmaar groeien. Je ziet ook aan de de OV-cijfers dat het niveau van het aantal reizigers in de trein nog steeds niet terug op het niveau van voor Covid-19 is. Dus ook daaraan kun je zien dat heel veel mensen die toen een auto hebben aangeschaft die nog steeds in hun bezit hebben."

Na ongeveer 3 à 4 maanden maakten mensen dus de overstap van het openbaar vervoer naar de auto. Over dat tijdsbestek wordt vaak gezegd dat het 'de vuistregel voor gedragsverandering is', vertelt gedragspsycholoog Bos. Maar dat hangt volgens hem ontzettend af van de omstandigheden: "Dat is ontzettend afhankelijk van de sterkte van de gewoonte en het type gedrag waar het over gaat. Het is maatwerk."

'Breekijzer'

"Als mensen elke dag de trein nemen naar het werk, dan kan het maanden duren voordat zij echt een nieuwe keuze maken. Maar er is geen exacte tijd te koppelen aan hoe lang het duurt voordat gedrag verandert," zegt Bos. "Langdurig onderhoud aan het spoor, of aan de snelweg, kan een breekijzer zijn van de gewoonte. Je wordt gedwongen om van de automatische piloot af te gaan."

Dat komt volgens gedragsexpert Liza Luesink van Duwtje vooral omdat mensen gewoontedieren zijn. "Mensen doen vaak iets al heel lang, dus dan duurt het ook wel een tijdje voordat je nieuw gedrag aanleert. Reisgedrag is vaak toch echt wel een hele praktische overweging. Je moet van A naar B, en dat moet in een bepaald tijd, dat moet op een bepaald moment. Dus hoe lang doe je erover?"

Veel afwegingen

Luesink vervolgt: "Ze zeggen weleens 'gemak eet motivatie voor het ontbijt', dus ook bij de beslissing of je een auto koopt of niet. Het gaat om afwegingen als: hoe makkelijk is het? Hoe goed kun je het combineren met je kinderen naar school brengen? En met je boodschappen doen? Hoe kun je het praktisch organiseren? En wat kost het je?"

Kosten wegen volgens Luesink zwaar bij het besluit om iets te veranderen. "Bij reisgedrag zijn kosten zeker een grote prikkel. De treinreizen worden ook steeds duurder, benzine wordt steeds duurder. Als je dat dan nog afweegt tegen de tijd die het je kost, beïnvloedt dat heel erg je gedrag."

Persoonlijke motivatie

Naast kosten, zijn er nog meer redenen die mee kunnen spelen bij de keuze om van het openbaar vervoer naar de auto te switchen, vertelt Bos. "Want wat is de motivatie van een persoon om met de trein te gaan? Mensen die vanuit duurzaamheidsmotieven de trein pakken, die zullen minder snel met de auto gaan, want die willen aan hun waarden vasthouden."

"Mensen die vanuit comfort de trein pakken of omdat de rit simpelweg minder lang duur, bij hen is de kans kans dat zij toch switchen van vervoersmiddel groter. Omdat de drijfveer waarom ze de trein namen, komt te vervallen. En als mensen al overwogen om een auto te kopen, dan kan zo'n breekijzer als spooronderhoud ervoor zorgen dat je sneller overgaat tot gedragsverandering", legt Bos uit.

Terugveranderen

Maar het kopen van een auto wil niet zeggen dat iedereen permanent met de auto blijft gaan, blijkt ook uit de coronatijd. "Je hebt misschien wel het autootje, maar uiteindelijk was die trein toch fijner. Dan stappen mensen toch weer over van vervoersmiddel," zegt Bos.

"Mensen passen hun gedrag uiteindelijk weer aan op de omstandigheden die op dat moment het meest ideaal zijn voor hen. Dus als de treinen weer normaal rijden en de files zijn heel lang, dan laten mensen die auto ook weer staan."