Omgevingsdiensten roepen Tweede Kamer op tot strengere aanpak vervuilende bedrijven: 'De kraan moet dicht'

De gezondheid van omwonenden van vervuilende fabrieken wordt onvoldoende beschermd, zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Morgen vergadert de Tweede Kamer hierover. Omgevingsdiensten roepen op tot een andere aanpak, waarin voorzorg voorop staat.

In april 2023 stelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) in een rapport vast dat de gezondheid van omwonenden van industrie onvoldoende door de overheid wordt beschermd. Dit ging met name over drie beruchte vervuilende bedrijven: Tata Steel in IJmuiden, Chemours in Dordrecht en Asfalt Productie Nijmegen.

Brief naar de Tweede Kamer

De omgevingsdiensten van Noord- en Zuid-Holland hebben in de aanloop naar het Tweede Kamerdebat een gezamenlijke brief naar de Tweede Kamer gestuurd met een oproep tot actie.

"Dat is een ongebruikelijke stap", zegt Daan Molenaar, directeur van omgevingsdienst DCMR in, die onder andere toeziet op Chemours en het Botlekgebied bij Rotterdam.

Actieplan komt 'niet van de grond'

Maar de stap is wel noodzakelijk, vindt de directeur. Zo vindt hij, net als de omgevingsdienst van Noord-Holland, dat de actieagenda van demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, Vivianne Heijnen, 'niet van de grond komt'. "Daar komt het woord 'voorzorg' helemaal niet in voor. Ze heeft vooral nog meer onderzoek aangekondigd."

Hij licht toe: "Waar het ons om gaat, is dat we wettelijke instrumenten krijgen waar we effectief mee aan de slag kunnen, waarmee we daadwerkelijk de gezondheid van omwonenden kunnen verbeteren."

Onvoldoende actie

Volgens de omgevingsdiensten straalt de actieagenda onvoldoende actie uit. "Er is geen zicht op concrete wetsvoorstellen. Dat is teleurstellend", vindt Molenaar.

"De economische belangen hebben heel lang voorrang gekregen boven de belangen van gezondheid en milieu. De samenleving gaat daar steeds minder in mee, we zijn als samenleving steeds minder tolerant voor alle risico's. Daarom kunnen we nu gelukkig dit soort discussies ook voeren."

Wetgever nodig

"Het is ook voor ons uitermate frustrerend dat we de taak die we hebben gekregen niet helemaal kunnen volbrengen. Omwonenden verwachten van ons dat wij die gezondheidsrisico's kunnen wegnemen."

Maar Molenaar zegt dat dat niet lukt. "Met alles wat we doen, onze inzet op vergunningen, op hard handhaven, daarmee lossen we uiteindelijk het probleem niet op. De kraan staat namelijk open en wij zijn hard aan het dweilen. Maar wat we willen, is dat we de kraan kunnen dichtdraaien aan de voorkant. En daar hebben we de wetgever voor nodig", vertelt hij.

'Verbied je er eentje, dan zoeken ze een ander'

Volgens de directeur zijn er twee dingen nodig om de gezondheid van de omwonende te beschermen. Nu moet de Omgevingsdienst bewijzen dat stoffen schadelijk zijn, voordat bedrijven moeten stoppen met uitstoten. Die onderzoeken duren vaak erg lang. "Wat we van de wetgever vragen, is om het zogenaamde voorzorgsbeginsel goed in de wet vast te leggen. Dat je net als bijvoorbeeld bij elektrische stepjes eerst bewijst dat het veilig is, voordat je ermee de weg op kan."

In dat geval zouden de bedrijven zelf verantwoordelijk zijn voor het aantonen van de (on)schadelijkheid van de stoffen. Hij legt uit: "Er zijn nu ongeveer 40 stoffen aangewezen als 'zeer zorgwekkende stof', zoals we dat noemen, maar die andere 3.960 nog niet. Als je er eentje verbiedt, dan zoekt een bedrijf naar de volgende stof die bruikbaar is. Dat systeem is zodanig langdurig, dat willen we aangepast zien, zodat in één keer de hele groep voorzorg in acht genomen moet worden."

Best beschikbare technieken

En ook aan de installaties die gebruikt worden, moet iets veranderen. "We hebben voor installaties een norm dat ze moeten voldoen aan de best beschikbare technieken, ofwel dat ze zo schoon mogelijk moeten produceren. Maar die norm geldt niet voor oude installaties, die er al jaren staan."

"En dat is een rare situatie, dat je weet dat de meest vervuilende installaties zo'n 30 jaar kunnen doorgaan, zonder dat wij kunnen verplichten dat het bedrijf de installaties aanpast naar die best beschikbare technieken."

Collega's, families en vrienden

Morgen gaat de Tweede Kamer in debat, en de directeur hoopt dat zijn oproep dan meegenomen wordt. "Die omwonenden zijn voor ons geen mensen die op papier bestaan. We wonen zelf ook in die buurt, en onze collega's, onze families, onze vrienden. We spreken de mensen die er wonen dagelijks. En we horen dus dagelijks welke zorgen ze hebben en die zorgen zijn terecht."

"En dat maakt het voor ons als omgevingsdienst ook zo frustrerend dat we het niet kunnen oplossen", zegt hij tot slot.