Als er in Nederland weer een pandemie uitbreekt, zijn we niet goed voorbereid. Dat zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). "Door de bezuiniging zijn we niet weerbaar."

Kabinet Schoof maakte in oktober bekend dat ze 300 miljoen gaat bezuinigen op het beleidsprogramma Pandemische Paraatheid. "En die bezuiniging maakt dat Nederland niet weerbaar is voor een volgende pandemie. Ik vind dat we ons dat niet kunnen permitteren", zegt voorzitter van de OVV Chris van Dam.

Streep door voorbereiding crisis

De OVV deed eerder uitgebreid onderzoek naar de aanpak van de coronacrisis in Nederland. Als reactie kondigde het kabinet Rutte 4 aan dat er 300 miljoen euro werd vrij gemaakt om beter voorbereid te zijn op een nieuwe crisis.

Maar het huidige kabinet zette een streep door die plannen. Minister Agema van Volksgezondheid liet eerder al weten dat deze bezuiniging een 'grote impact' heeft op de verbetering van de pandemische paraatheid en de bestrijding van infectieziekten.

'Niet voorbereid op volgende pandemie'

Door de bezuiniging gaan de voorgenomen personeelsuitbreiding bij GGD's in Nederland en het opschalen van de IC-capaciteit niet door, en wordt de modellering van infectieziektenuitbraken niet versterkt.

"Dat dit soort maatregelen nu niet ingevoerd kunnen worden of niet gecontinueerd worden, daarom zijn wij niet voorbereid op een volgende pandemie", legt Van Dam uit.

Impact op samenleving

De coronacrisis had volgens Van Dam een enorme impact op de samenleving: "Het was eigenlijk de grootste ramp of crisis die we na de Tweede Wereldoorlog in Nederland hebben meegemaakt. Tot op de dag van vandaag zijn er mensen getroffen door deze crisis."

Van Dam vertelt: "We hebben bij de corona-aanpak gezien dat het kabinet moest sturen op ic-capaciteit om de acute zorg in ieder geval in stand te houden. Maar ja, er was veel meer. Denk aan de verpleeghuizen, aan de geestelijke belasting voor jongeren, noem het allemaal maar op. Dat zijn allemaal elementen waarvan wij denken dat we daar niet op voorbereid zijn bij een nieuwe pandemie."

Extra personeel ontslaan

Van Dam verwacht dat het extra personeel dat door de GGD's is aangenomen straks misschien geen baan meer heeft: "Het is bijzonder wrang als je kijkt naar de GGD's die extra mensen hebben aangenomen, op een tijdelijke financiering weliswaar. Ik denk dat ze die mensen straks weer moeten ontslaan."

Maar het gaat volgens de OVV niet alleen om personeel. "Deze bezuinigingen raken niet alleen arbeidsplekken bij de GGD. Het raakt ook onderzoeksmogelijkheden om te kijken, - en dat is technisch een ingewikkeld maar wel heel belangrijk punt - hoe een virus zich ontwikkelt."

'Kans op nieuwe pandemie neemt toe'

Van Dam hoopt dat er opnieuw gekeken wordt naar de bezuiniging. "Dat is natuurlijk een ingewikkelde politieke keuze: kies je tussen schoolzwemmen, woningbouw of pandemische paraatheid. Dat is een discussie waar wij graag uitblijven, onze rol in dit verhaal is om te zeggen: 'Jongens, dit is niet veilig.'"

"Ik begrijp heel goed dat mensen denken: joh, hoe vaak komt dat nou voor, zo'n pandemie? Maar dan volg ik de deskundigen, mensen die er iets van af weten en zeggen: 'Kijk in de wereld om je heen.' Dus ik denk wel degelijk dat de kans toeneemt dat wij opnieuw met een pandemie geconfronteerd worden", concludeert hij.

Snellere verspreiding

Viroloog Marion Koopmans, verbonden aan de Erasmus MC, ziet de kansen op een nieuwe pandemie ook toenemen: "De kans op een nieuwe infectie-uitbraak of pandemie is niet veranderd doordat we een grote hebben gehad. Die is er nog net zo goed en is misschien wel zelfs aan het versnellen."

"Want we zien door het vele reizen, door het ontginnen van bossen en dat soort zaken dat we eigenlijk gewoon vaker uitbraken gaan meemaken en ook snellere verspreiding", legt ze uit.

Niet snel genoeg opschalen

Ze snapt dan ook de zorgen van de OVV: "We hebben natuurlijk gezien dat we er onvoldoende klaar voor waren. Er was duidelijk dat de GGD's echt te weinig capaciteit hadden, dat we niet snel genoeg konden opschalen met testcapaciteit, dat er een tekort aan IC-bedden was, en dat je daar ook niet snel genoeg kon opschalen."

Koopmans ziet de bezuiniging van 300 miljoen ook liever van tafel gaan: "Ik denk dat het onverstandig is want inderdaad: of uit de vogelgriep nu een pandemie ontstaat, kan ik u niet zeggen - dat kan niemand, denk ik - maar als dat gebeurt, dan zijn we blij als we erop voorbereid zijn."

'Dat je ervoor klaar moet staan, is gebleken'

"Het lastige is: als er niks gebeurt, dan is het mooi bezuinigd", gaat ze verder. "Als er wel iets gebeurt, dan denk je van: oh, hadden we maar geïnvesteerd."

"En niemand kan vertellen of en wanneer er een pandemie komt, maar dat je er voor klaar moet staan, dat is wel gebleken", sluit ze af.

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Bij demonstraties door heel het land protesteren vandaag duizenden Amerikanen tegen het beleid van Donald Trump en voor het behoud van de democratie. Ook op andere gebieden lijkt het vertrouwen in de president minder te worden.