Als er in Nederland weer een pandemie uitbreekt, zijn we niet goed voorbereid. Dat zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). "Door de bezuiniging zijn we niet weerbaar."

Kabinet Schoof maakte in oktober bekend dat ze 300 miljoen gaat bezuinigen op het beleidsprogramma Pandemische Paraatheid. "En die bezuiniging maakt dat Nederland niet weerbaar is voor een volgende pandemie. Ik vind dat we ons dat niet kunnen permitteren", zegt voorzitter van de OVV Chris van Dam.

Streep door voorbereiding crisis

De OVV deed eerder uitgebreid onderzoek naar de aanpak van de coronacrisis in Nederland. Als reactie kondigde het kabinet Rutte 4 aan dat er 300 miljoen euro werd vrij gemaakt om beter voorbereid te zijn op een nieuwe crisis.

Maar het huidige kabinet zette een streep door die plannen. Minister Agema van Volksgezondheid liet eerder al weten dat deze bezuiniging een 'grote impact' heeft op de verbetering van de pandemische paraatheid en de bestrijding van infectieziekten.

'Niet voorbereid op volgende pandemie'

Door de bezuiniging gaan de voorgenomen personeelsuitbreiding bij GGD's in Nederland en het opschalen van de IC-capaciteit niet door, en wordt de modellering van infectieziektenuitbraken niet versterkt.

"Dat dit soort maatregelen nu niet ingevoerd kunnen worden of niet gecontinueerd worden, daarom zijn wij niet voorbereid op een volgende pandemie", legt Van Dam uit.

Impact op samenleving

De coronacrisis had volgens Van Dam een enorme impact op de samenleving: "Het was eigenlijk de grootste ramp of crisis die we na de Tweede Wereldoorlog in Nederland hebben meegemaakt. Tot op de dag van vandaag zijn er mensen getroffen door deze crisis."

Van Dam vertelt: "We hebben bij de corona-aanpak gezien dat het kabinet moest sturen op ic-capaciteit om de acute zorg in ieder geval in stand te houden. Maar ja, er was veel meer. Denk aan de verpleeghuizen, aan de geestelijke belasting voor jongeren, noem het allemaal maar op. Dat zijn allemaal elementen waarvan wij denken dat we daar niet op voorbereid zijn bij een nieuwe pandemie."

Extra personeel ontslaan

Van Dam verwacht dat het extra personeel dat door de GGD's is aangenomen straks misschien geen baan meer heeft: "Het is bijzonder wrang als je kijkt naar de GGD's die extra mensen hebben aangenomen, op een tijdelijke financiering weliswaar. Ik denk dat ze die mensen straks weer moeten ontslaan."

Maar het gaat volgens de OVV niet alleen om personeel. "Deze bezuinigingen raken niet alleen arbeidsplekken bij de GGD. Het raakt ook onderzoeksmogelijkheden om te kijken, - en dat is technisch een ingewikkeld maar wel heel belangrijk punt - hoe een virus zich ontwikkelt."

'Kans op nieuwe pandemie neemt toe'

Van Dam hoopt dat er opnieuw gekeken wordt naar de bezuiniging. "Dat is natuurlijk een ingewikkelde politieke keuze: kies je tussen schoolzwemmen, woningbouw of pandemische paraatheid. Dat is een discussie waar wij graag uitblijven, onze rol in dit verhaal is om te zeggen: 'Jongens, dit is niet veilig.'"

"Ik begrijp heel goed dat mensen denken: joh, hoe vaak komt dat nou voor, zo'n pandemie? Maar dan volg ik de deskundigen, mensen die er iets van af weten en zeggen: 'Kijk in de wereld om je heen.' Dus ik denk wel degelijk dat de kans toeneemt dat wij opnieuw met een pandemie geconfronteerd worden", concludeert hij.

Snellere verspreiding

Viroloog Marion Koopmans, verbonden aan de Erasmus MC, ziet de kansen op een nieuwe pandemie ook toenemen: "De kans op een nieuwe infectie-uitbraak of pandemie is niet veranderd doordat we een grote hebben gehad. Die is er nog net zo goed en is misschien wel zelfs aan het versnellen."

"Want we zien door het vele reizen, door het ontginnen van bossen en dat soort zaken dat we eigenlijk gewoon vaker uitbraken gaan meemaken en ook snellere verspreiding", legt ze uit.

Niet snel genoeg opschalen

Ze snapt dan ook de zorgen van de OVV: "We hebben natuurlijk gezien dat we er onvoldoende klaar voor waren. Er was duidelijk dat de GGD's echt te weinig capaciteit hadden, dat we niet snel genoeg konden opschalen met testcapaciteit, dat er een tekort aan IC-bedden was, en dat je daar ook niet snel genoeg kon opschalen."

Koopmans ziet de bezuiniging van 300 miljoen ook liever van tafel gaan: "Ik denk dat het onverstandig is want inderdaad: of uit de vogelgriep nu een pandemie ontstaat, kan ik u niet zeggen - dat kan niemand, denk ik - maar als dat gebeurt, dan zijn we blij als we erop voorbereid zijn."

'Dat je ervoor klaar moet staan, is gebleken'

"Het lastige is: als er niks gebeurt, dan is het mooi bezuinigd", gaat ze verder. "Als er wel iets gebeurt, dan denk je van: oh, hadden we maar geïnvesteerd."

"En niemand kan vertellen of en wanneer er een pandemie komt, maar dat je er voor klaar moet staan, dat is wel gebleken", sluit ze af.

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".