Nieuwe DNA-techniek brengt boef eerder in beeld, politie kan duizenden zaken sneller oppakken

Als eerste forensisch instituut ter wereld gaat het NFI het proces van spoor tot analyse - en misschien wel een DNA-match - automatiseren. Duizenden zaken kunnen zo sneller worden opgepakt door de politie.

De analyse van een spoor was eerst vooral handmatig werk, legt Sander Kneppers van het Nederlands Forensisch Instituut uit. "Dat duurde een paar weken." Maar met de komst van software gaat dat flink sneller, in plaats van een paar weken kan het nu binnen binnen 3 dagen. "Heel bijzonder."

Duizenden zaken

De vondst van het spoor blijft vooralsnog mensenwerk. Maar analyse, interpretatie en vergelijking met mensen in de databank, of juist DNA van een persoon in een zaak, is helemaal geautomatiseerd. Politie en het Openbaar Ministerie kunnen op die manier eerder achter iemand aan. Denk aan camerabeelden en zendmastgegevens die in een vroeger stadium opgevraagd kunnen worden. "Die snelheid kan helpen in het oplossen van een zaak", zegt Kneppers.

Tot nu toe kon maar in een beperkt aantal zaken zo snel een antwoord worden gegeven. "Een paar honderd per jaar", zegt hij. Dat springt door de automatisering omhoog naar duizenden per jaar. Of politie en Openbaar Ministerie die snelheid kunnen bijbenen, gaan ze het komend half jaar 'beproeven' met een pilot bij de politie Rotterdam.

'We beginnen voorzichtig'

"In de eerste fase werken we met sporen van een donor, we beginnen voorzichtig", zegt Kneppers van het NFI. Bij het NFI noemen ze dit 'eenvoudige sporen'. De sporen worden er eerst door deskundigen afgehaald. Daarna gaan ze 'door' de computer. Een systeem dat 'uitgebreid is getest, maandenlang'.

Het kan in alle typen zaken worden toegepast. "Het kan een spoor zijn uit een inbraakzaak, of een geweldsdelict of een zwaar misdrijf." In de toekomst gaan ze uitbreiden naar zogeheten mengsporen, sporen waar meerdere mensen aan hebben bijgedragen.

Razendsnelle ontwikkelingen

"Echt heel mooi", noemt DNA-deskundige van het NFI Lex Meulenbroek de automatisering. "De ontwikkelingen gaan razendsnel. We doen nu onderzoek in zaken, dat we 2, 3 jaar geleden niet konden doen."

Als voorbeeld van zo'n grote ontwikkeling noemt hij de zaak van de in 2017 vermoordde Anne Faber. "Daarin hebben we door heel ingenieus sporen-DNA-onderzoek een match in de databank kunnen verkrijgen", zegt hij. "Dat was zo'n moment, dat hadden we een jaar daarvoor niet kunnen doen."

'Niets anders dan getallenreeksen vergelijken'

Het opstellen van DNA-profielen doet het NFI zo'n 125.000 keer per jaar. DNA is een getallenreeks, legt Meulenbroek uit. "Die is uniek voor ieder persoon." DNA-onderzoek is volgens hem niets anders dan het vergelijken van getallenreeksen. "Zijn ze hetzelfde, dan heb je een match en dan is het spoor afkomstig van diegene."

Naast DNA-profielen, kan inmiddels ook gekeken worden naar uiterlijke persoonskenmerken. "We mogen naar oogkleur, haarkleur en huidskleur kijken. En daarmee geef je de opsporing informatie over hoe de persoon van wie het spoor afkomstig is er ongeveer uitziet", vertelt hij.

Alleen DNA is niet genoeg

Wat kan en mag, is in wetgeving vastgelegd. "In theorie zou je uiteindelijk een soort profielschets kunnen maken, een compositietekening, van de persoon van wie het spoor afkomstig is", legt Meulenbroek uit. Maar dit type onderzoek wordt heel beperkt ingezet. "Dat doen ze alleen als het onderzoek vastgelopen is en ze willen weten hoe de verdachte er ongeveer uitziet."

Bang dat dit snellere proces tot tunnelvisie leidt, is Meulenbroek niet. "DNA is een heel belangrijk opsporingsmiddel en kan een belangrijk bewijsmiddel zijn", zegt Meulenbroek. "Maar uiteindelijk is het DNA bewijsonderdeel van het geheel." Naast DNA is altijd meer bewijs nodig. Of de mens in de toekomst nog nodig is voor onderzoek? "Die blijven cruciaal voor ingewikkeld onderzoek."