Nabestaanden dankbaar voor erkenning 'Nederlandse Schindler' na uitzending EenVandaag

Fabrieksdirecteur Cook Brummer redde de levens van tientallen Joden in de Tweede Wereldoorlog en hoort thuis tussen verzetshelden als soldaat van Oranje Erik Hazelhoff Roelfzema, Hannie Schaft en Miep Gies. EenVandaag ontrafelde het verhaal van 'de Nederlandse Oskar Schindler', die ruim 30 jaar na zijn dood eindelijk erkenning kreeg. Hij geldt nu als 'Rechtvaardige onder de Volken'.

De afgelopen 25 jaar besteedde EenVandaag geregeld aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. Een van de meest aangrijpende verhalen is het tot dat moment vergeten verhaal van Cook Brummer, directeur van geur- en smaakfabriek Polak & Schwarz. Als verslaggever Caroline van den Heuvel op het verhaal stuit, is ze verrast: "Toen ik het verhaal van Cook Brummer hoorde, was ik verbaasd dat deze man niet in onze geschiedenisboekjes staat en niet in ons collectieve geheugen is opgenomen, zoals wel is gebeurd met andere verzetsmensen."

Ook bij oorlogsdocumentatiecentrum NIOD bleek weinig over Cook terug te vinden. "We kwamen erachter dat we in Nederland onze eigen Oskar Schindler hebben gehad in de persoon van Cook Brummer", zegt redacteur Josefin Hoenders. "Met gevaar voor eigen leven loodste hij zijn werknemers, de nazaten van de joodse oprichters en de fabriek door de oorlog "

'Waarom is hij daar nooit voor beloond?'

Via Marjo Post van 'Monumenten Spreken', een educatief project over de oorlog in de Zaanstreek, kwamen Caroline en Josefin in contact met Dick Schwarz en met Henk Bouman, de zoon van de voormalige personeelsfunctionaris. Ook de kleinzoon van Cook, Ewoud Brummer, werkte mee aan de reportage. Het werd een bijzondere productie, waaraan Ewoud met veel plezier terugdenkt. "Ik ben zo blij dat het verhaal van mijn opa eindelijk is vastgelegd. Het geeft een afgerond gevoel."

"Mijn vader en de andere kinderen van mijn opa waren altijd een beetje verbolgen over het feit dat er nooit aandacht voor hun vader is geweest. Zij waren puber in de oorlog en mijn opa’s activiteiten hebben een enorm effect op het gezin gehad. Hun vader was altijd weg, zaken aan het regelen, mensen aan het redden. Na de oorlog deden veel verhalen over mijn opa de ronde, ‘dat hij zijn nek zou hebben uitgestoken’, maar hij kreeg nooit een medaille of erkenning. 'Als hij zo’n held was, waarom is hij daar dan nooit voor beloond?’ vroeg mijn vader zich af. Mijn opa kwam na de oorlog uit de kast en hij leefde openlijk als homo, dat heeft zeker meegespeeld, want dan viel je niet in de prijzen."

Kijk hier de volledige reportage over Cook Brummer terug:

Eindelijk erkenning

Na de reportage van EenVandaag kwam de erkenning alsnog, dertig jaar na zijn dood, en wel in de grootst denkbare vorm: Cook Brummer kreeg een onderscheiding van Yad Vashem, de Israëlische instelling die de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden herdenkt. Ewoud Brummer: "Mijn opa is nu officieel een Rechtvaardige onder de Volkeren. Hij had het zelf wat overdreven gevonden, hij deed het allemaal niet om bedankt te worden of een schouderklopje te krijgen. En hij heeft ook niet iedereen kunnen redden en dat vond hij verschrikkelijk." 

"Mijn opa had een groot moreel kompas en verzette zich zijn hele leven tegen onrecht. Ook na de oorlog streed hij voor gelijke rechten voor homo’s en blinden. Dat het nu allemaal goed gedocumenteerd is, ja, dat zou hij toch wel aardig hebben gevonden. Ook de rest van de familie van Cook is blij met de erkenning."  

Samen met Dick Schwarz ging Ewoud na de uitzending langs bij het IFF, het huidige Polak & Schwarz, waar ze een warm welkom kregen. Ewoud: "Op de plek waar het IFF nu staat, stond vroeger het noodziekenhuis dat mijn opa oprichtte. Zonder zijn inspanningen was er nu geen IFF meer geweest in de huidige vorm. De werknemers wisten dat allemaal niet en waren erg onder de indruk."

‘We moeten alert blijven’

Na de uitzending heeft ook het Zaans Museum het verhaal van Cook Brummer in de collectie opgenomen. Brummer: "Het is belangrijk om de verhalen van de Tweede Wereldoorlog levend te houden. We hebben in Nederland lang gedaan alsof we zo pro-joods waren, maar dat is helemaal niet waar. We moeten bewust blijven van de gevaren om ons heen en in onszelf. Dat je niet de andere kant moet opkijken als mensen groot leed wordt aangedaan."

"Je hoopt dat het nooit meer gebeurt, maar ik vraag het me af. Je weet nooit hoe je in een oorlogssituatie reageert. Zou je een verrader zijn of een verzetsstrijder? Ik hoop dat iedereen het stukje Cook in zichzelf weet te vinden, als het erop aankomt. En we weten, de geschiedenis herhaalt zich. Dus we moeten alert blijven."