Tunesië zet migranten over de grens met Libië en laat hen daar aan hun lot over, soms met de dood tot gevolg. Volgens Gerald Knaus had de EU voor het sluiten van een deal met Tunesië beter moeten onderzoeken hoe het land de migratie naar Europa beperkt.
Beelden van Afrikaanse vluchtelingen, op de grens tussen Tunesië en Libië in de woestijn aan hun lot overgelaten, ten prooi aan hitte en droogte, sommige van hen overleden: het leidt tot hernieuwde kritiek op de migratiedeal tussen de Europese Unie en Tunesië.
Was Nederland op de hoogte?
ChristenUnie-Kamerleden Don Ceder en Nico Drost willen van demissionair premier Mark Rutte weten of Nederland op de hoogte was van deze praktijken toen de migratiedeal met Tunesië werd gesloten. Ook vragen zij of Nederland weet welke rol de Tunesische overheid precies speelt bij het over de grens zetten van Afrikaanse migranten en of er wordt bijgehouden hoeveel mensen er overlijden in het woestijngebied.
Duidelijk is wel dat er geen concrete afspraken zijn gemaakt over de manier waarop Tunesië de migratie naar de EU zal beperken. De Tunesië-deal is - afgaand op het bijbehorende document - vaag op twee belangrijke punten. Dat zegt Gerald Knaus, zelf bedenker van de deal tussen de EU en Turkije waarmee in 2016 migratie richting de EU moest worden beperkt.
Inhoud van het akkoord tussen de EU en Tunesië
Het principeakkoord dat op 16 juli tussen de EU en Tunesië is ondertekend, is een document van slechts enkele pagina's dat in eerste instantie ingaat op allerlei economische onderwerpen.
Zo worden de inspanningen van de EU benoemd om de economische groei van Tunesië te stimuleren, door middel van financiële hulp en investeringen in bijvoorbeeld duurzame landbouw, overgang naar groene energie, afvalbeheer en uitbreiding van het luchtverkeer van en naar Tunesië.
De overeenkomst behandelt tot slot het onderwerp migratie, maar dat is magertjes. De EU en Tunesië zeggen samen te strijden tegen criminele netwerken van mensensmokkelaars en -handelaars 'om het verlies van mensenlevens te voorkomen' en om 'legale migratiekanalen te ontwikkelen'.
Tunesië heeft benoemd dat ze de 'mensenrechten zal eerbiedigen' bij de terugkeer van illegale migranten in Tunesië naar hun land van herkomst, 'overeenkomstig het internationale recht en met inachtneming van hun waardigheid', zoals het formeel in het akkoord is omschreven.
Onduidelijk bedrag
"In het document bij de Turkije-deal was duidelijk dat de EU 6 miljard euro aan Turkije zou geven om migranten en vluchtelingen op te vangen. Dat zie je niet in het document bij de Tunesië-deal. Daarin is het onduidelijk hoeveel geld Tunesië krijgt en wanneer", stelt Knaus vast. "Er worden wel beloftes gedaan over investeringen in duurzame energie in Tunesië, maar ook dat is niet concreet."
Nog veel belangrijker, zeker in het licht van de mensenrechten, is dat het document niets verteld over hoe Tunesië de vluchtelingen en migranten zou moeten tegenhouden. "Wat moet Tunesië doen met mensen die op een boot willen stappen naar Europa? Die mensen in de woestijn dumpen, zoals we nu zien?", vraagt Knaus zich af.
Mensenrechten
"Hoe Tunesië migranten en vluchtelingen zou stoppen is de grote vraag, want Tunesië heeft geen asielsysteem", legt de expert uit. "Als Europa migratie wil beperken, moet er duidelijkheid zijn over wat de Europese Unie precies biedt aan Tunesië en hoe Tunesië en de EU migratie gaan beperken zonder de mensenrechten te schenden. Die duidelijkheid ontbreekt."
Extra wrang is dat Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en premier Rutte bij de presentatie van de Tunesië-deal benadrukten dat het hen ook gaat om menselijke waarden. De afspraken zouden juist een oplossing zijn voor de vele dodelijke overtochten van vluchtelingen en migranten per boot naar Europa.
Immigratie beperken noodzaak?
Von der Leyen, Rutte en de Italiaanse premier Giorgia Meloni stellen dat de Tunesië-deal nodig is om een deel van de migratie naar de EU te beperken. Ook een aanzienlijke groep kiezers denkt daar zo over. Uit onderzoek onder leden van het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat immigratie volgens kiezers, samen met wonen en zorg, hét thema is waar de politiek iets mee moet.
Er is wel steun bij kiezers van sommige partijen (van links tot rechts) voor de opvang van oorlogsvluchtelingen en de meeste mensen zijn voor het toelaten van arbeidsmigranten binnen de EU. De zorgen over migratie gaan vooral over huisvesting, zowel het onderbrengen van migranten - mensen die komen en misschien buiten moeten slapen - als de druk op de woningmarkt in Nederland.
Internationale bescherming
Europese leiders stellen dus dat er een economische of maatschappelijke grens is aan wat de Europese landen kunnen qua opvang en opnemen van vluchtelingen en migranten. Maar als we onder vluchtelingen mensen verstaan die hun moederland verlaten vanwege een 'gegronde vrees voor vervolging, conflict of geweld' (de definitie van de UNHCR, red.), dan hebben zij internationale bescherming nodig.
Von der Leyen, Rutte en Meloni spreken daarom vaak over 'irreguliere immigratie'. Daarmee bedoelen zij mensen die zonder papieren reizen en daarmee de immigratiewet- en regelgeving van het bestemmingsland schenden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.