Meer boeren hebben psychische problemen en hulp kan beter, boer Erik weet er alles van: 'Ik kreeg verkeerde adviezen'

Regeldruk, onzekere toekomst en een slecht imago. Steeds meer boeren kampen met psychosociale problemen en ook het aantal suïcides stijgt. Boer Erik belandde na de dood van zijn broer in een zware periode, maar voelde zich onbegrepen door hulpverleners.

Als zijn broer Gerrit zelf uit het leven stapt, heeft boer Erik Jansen nauwelijks tijd om verdrietig te zijn. De broers runnen samen het melkveebedrijf van de familie en op dat moment wordt er een ligboxenstal gebouwd. "Er kon eigenlijk niet worden gerouwd, want de stal moest worden afgebouwd", vertelt Erik.

Hulp zoeken

Na een jaar komt de klap en stort Erik in. "Mijn leven met Gerrit voelde alsof ik met iemand achterop de fiets zat die zijn benen over de grond laat slepen. Gerrit was manisch-depressief. Hij kon zomaar halverwege de dag besluiten om iets totaal anders te gaan doen. Pas na zijn dood voelde ik hoeveel energie dit alles van mij heeft gevraagd."

Zijn vrouw Annette overtuigt Erik dat hulp zoeken nodig is. Maar de aangeboden hulp valt tegen. "De huisarts zei dat ik een burn-out had. Van de psycholoog kreeg ik het advies om meer 'leuke dingen te doen' en een weekend weg te gaan. Maar als boer kún je niet zomaar een paar dagen weg. Wie had het bedrijf dan draaiende moeten houden? Gerrit niet meer, in elk geval. Ik kreeg de verkeerde adviezen."

Onbegrepen

De aanschaf van melkrobots maakte de psychische problemen van Erik nog erger. "Dat was een slechte beslissing. De melkrobot maakte van mij een procesmanager. De dagelijkse melkmomenten met mijn koeien raakte ik kwijt en dat vond ik lastig."

"Dat is misschien moeilijk te begrijpen voor mensen die geen boer zijn. Die zeggen dan goedbedoeld: 'oh, maar zo'n melkrobot is toch efficiënt, zo heb je meer tijd voor ontspanning.' Die mensen begrijpen niet dat de stal en de dieren voor mij een bron van ontspanning zijn."

Kloof moet kleiner

De kloof tussen de agrarische sector en de psychosociale hulpverlening is groot, constateert ook Rilana Wessel. Zij is epidemioloog bij de GGD IJsselland en organiseert samen met Agrozorgwijzer de online talkshow 'Zorg om de Boer' om de kloof kleiner te maken.

"Uit verschillende hoeken van het land kwamen al langer bezorgde geluiden over toenemende druk, psychosociale problemen en suïcide onder agrariërs. Landelijk ligt het cijfer van mensen die zichzelf om het leven brengen op 10,6 op 100.000. In de agrarische sector is het op 17,4 op 100.000, zo blijkt uit het meest recente onderzoek uit 2016. Boeren zelf vragen geen, of mondjesmaat hulp voor psychische problemen en praten er weinig over met mensen in hun omgeving. En als er wel hulp gezocht wordt, blijkt het bestaande reguliere hulpaanbod vaak onvoldoende aan te sluiten bij hun behoefte. Dat moet anders", vindt Wessel.

'Ik weet dat het geen baan, maar een bestaan is'

Erik voelt zich ook niet op zijn gemak in de reguliere hulpverlening en vindt hulp bij agrarische coach Paulien Hogenkamp. Jarenlang werkte Hogenkamp op het varkensbedrijf van haar ouders en was ze adviseur in de varkenshouderij. "Als boerendochter weet ik dat boer zijn geen baan, maar een bestaan is", vertelt Hogenkamp.

"Je hele leven is ermee verweven. Je woont op je werk, je werkt waar je woont. Jouw boerenbedrijf was ooit van je ouders, van je grootouders. Daardoor ligt er een enorme druk op je schouders om het 'goed' te doen, want veel ogen kijken mee." Dat Hogenkamp ook van de boerderij komt, geeft Erik vertrouwen om wel bij haar om hulp te vragen.

Aan de keukentafel hulp bieden

Hogenkamp spreekt zoveel mogelijk thuis af met de boeren, aan hun eigen keukentafel. "En dan probeer ik een luisterend oor te bieden, zonder mening, oordeel of advies. Dat klinkt makkelijk, maar er zijn maar weinig mensen die het op kunnen brengen om hun eigen mening achterwege te laten."

"Je moet het verder ook niet te ingewikkeld maken. Als je een boer uitnodigt naar je praktijk, komt hij in zijn mooiste zondagse pak. En dat is helemaal niet nodig. Je wilt op een laagdrempelige, ontspannen manier hulp kunnen bieden. En dat gaat het beste op het boerenbedrijf zelf", vindt Hogenkamp.

'Boeren blijven vaak zwijgen'

Ook melkveehouder Bert Ruitenberg uit Dalfsen probeert de psychische hulp aan boeren zo laagdrempelig mogelijk te houden. Hij is de oprichter van het platform Boer&Toekomst Vechtdal, een loket voor boeren of hun familie die te maken hebben met stil leed.

"De laatste tijd zien wij een toename van psychische problemen. Veel agrariërs weten niet waar ze aan toe zijn en hoe ze het financieel moeten volhouden. De politiek is versplinterd, de regelgeving is grillig. En de politieke opinie is niet positief over de agrarische sector. Het is vaak een combinatie van factoren waardoor financiële en psychische problemen ontstaan. Maar een boer blijft vaak zwijgen. Hij klaagt niet maar draagt."

Op tijd signaleren

Ruitenberg werkt samen met mensen die op het boerenerf komen zoals dierenartsen, accountants en pastoors. Zij zijn regelmatig met de boer in contact. "Die signaleren dat het erf slordiger wordt en de dieren er minder goed uitzien. Of dat de post ongeopend blijft. Wij vragen hen: als jullie iets signaleren, vertel het ons. Het is niet dat we dan meteen op de boer afstormen, want hij of zij moet wel hulp willen accepteren. Maar we houden een extra oogje in het zeil en we proberen te bemiddelen."

Ruitenberg denkt dat het goed zou zijn als elke regio een eigen platform krijgt. "Deze vorm van nabuurschap wérkt. Het is laagdrempelig en vertrouwd. En dat geeft de boer vertrouwen. Dat hij er niet alleen voor staat."

'Ik gun iedereen het gevoel begrepen te worden'

Inmiddels gaat met het Erik beter. Hij slaapt beter en is meer ontspannen. Om de paar maanden heeft hij nog een gesprek met Paulien. "Omdat ik weet dat het zomaar weer kan opduiken. Zeker in deze tijd waarin de spelregels voor boeren voortdurend veranderen."

"Ook mijn vrouw is een geweldige steun voor mij. Als ik beren op de weg zie, helpt zij mij. Ik ben blij dat ik goede hulp heb gekregen. Dat gun ik iedereen, het gevoel begrepen te worden."

Denk jij aan zelfmoord? Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 113 of 0800-113 (gratis) of de chat.