Marion Koopmans blij met meldpunt voor bedreigde wetenschappers: 'Meer zicht op hoe vaak het gebeurt'

Vanaf vandaag kunnen wetenschappers die bedreigd worden terecht bij een speciaal meldpunt. Viroloog Marion Koopmans kreeg veelvuldig met bedreigingen te maken en is er blij mee: "Bizar dat het nodig is, maar ik vind het meldpunt een goede stap.'

"Ik zie het als een signaal dat zegt: we nemen dit serieus", zegt Koopmans. "Zo'n meldpunt is iets waar mensen die nu niet in beeld zijn zich kunnen melden. Het is belangrijk dat je zicht krijgt op hoe vaak dit gebeurt, wat het doet met mensen en welke oplossingen ervoor worden bedacht."

Meer statistieken door meldpunt

Bedreigingen van wetenschappers lijken de laatste jaren vaker voor te komen. Voorzitter Pieter Duisenberg van Vereniging Universiteiten van Nederland heeft geen officiële cijfers, maar hoort de geluiden erover toenemen. "We weten allemaal dat bekende wetenschappers dit hebben geagendeerd, maar het leeft breder dan alleen in die kleine groep. De bijvangst van het meldpunt is dat er nu meer statistieken over komen."

Als bekend gezicht tijdens de coronapandemie werd Marion Koopmans regelmatig het mikpunt van bedreigingen. "De pandemie heeft veel op scherp gezet bij mensen. Toch zie je dat wetenschappers uit veel vakgebieden met bedreigingen te maken hebben. Het lijkt echt toe te nemen en daarom spreek ik me er ook over uit."

Drie keer nadenken

Koopmans ziet dat collega's voorzichtiger worden en bijvoorbeeld niet meer in de media verschijnen over hun werk. "Het risico is dat wetenschappers terug gaan treden uit het publieke debat. Dat zou echt heel slecht zijn. Ik merk dat zeker jongere collega's er nu wel drie keer over nadenken."

Sinds de bedreigingen aan haar adres staat ze zelf ook meer stil bij wat ze wel en niet zegt. "Bij sommige onderdelen van een discussie vraag ik me wel af: meng ik me daar nog wel in? Bijvoorbeeld dingen in de complothoek, je krijgt er alleen maar last van als je daar wat over zegt. Tot nu toe heb ik me niet laten tegenhouden, maar ik denkt wel vaker: ben ik hier de juiste persoon om iets te zeggen?"

De publieke rol van de wetenschap

Pieter Duisenberg benadrukt hoe belangrijk het is dat wetenschappers publiekelijk hun kennis blijven delen. "We willen juist dat ze in de samenleving actief zijn en met hun kennis de samenleving helpen. Op tv, maar ook bijvoorbeeld ook in adviescomités. Als je dat niet meer veilig kunt doen, gaat dat ten koste van de bijdrage die we willen leveren. Dat is nog een belangrijke reden om dit probleem heel serieus aan te pakken."

Hij roept wetenschappers vooral op het meldpunt te benaderen, ook als ze twijfelen of dat echt nodig is. "Dan is het in elk geval bekend en word je verbonden met een veiligheidsspecialist die je kan adviseren. Moet je bijvoorbeeld bewijsmateriaal bewaren of direct naar de politie gaan? In al die gevallen zeggen wij: doe maar gewoon een melding, dan word je geholpen."

Informatie met elkaar delen

Het samenbrengen van kennis over de bedreigingen is volgens viroloog Koopmans erg belangrijk: "De politie of het OM komen vaak alleen in actie bij hele extreme situaties. Maar er zit nog heel veel meer tussen, wat mensen alleen of met hun instituut oplossen. Op dat vlak denk ik dat het goed is dat die informatie gedeeld wordt en daar een soort weg in vinden. Het is bizar dat zo'n meldpunt nodig is, maar het is wel een goede stap."

Zelf blijft ze in elk geval publiekelijk over haar werk vertellen en ze hoopt dat collega's dat ook blijven doen: "Ik werk als viroloog en ik leg daar graag dingen over uit. Ik deel graag wat ik weet en wat ik niet weet. Maar hoe daar soms mee aan de haal wordt gegaan, maakt het nu wel iets waar je over moet nadenken."