Mag een werkgever bij ziekte tijdelijk je salaris verlagen? En andere vragen over ziekteverzuim beantwoord

We melden ons steeds vaker ziek op werk. Afgelopen jaar ging het zelfs om 5,6 procent, een vrij hoog percentage. Wat zijn de rechten en plichten van zieke werknemers? Advocaat arbeidsrecht Pascal Besselink legt het uit.

Advocaat arbeidsrecht Pascal Besselink van juridisch dienstverlener DAS ziet in zijn praktijk veel conflicten voorbijkomen over ziekte op het werk. "Werknemers en werkgevers weten niet altijd wat hun rechten en plichten zijn. Totdat je te maken krijgt met ziekte, is er geen noodzaak om je daarin te verdiepen."

1. Wanneer en hoe moet ik mij ziek melden?

Als je ziek bent, moet je dat direct melden bij je werkgever, vertelt advocaat arbeidsrecht Pascal Besselink. De precieze regels voor ziekmelding staan meestal in de cao, in de arbeidsovereenkomst of in het personeelsreglement van het bedrijf waar je werkt. "Je hoeft je sowieso maar één keer ziek te melden. Als je langdurig ziek bent, hoef je dat niet elke dag opnieuw door te geven."

Wel kun je na uiterlijk 6 weken een oproep van de bedrijfsarts verwachten. Hij of zij gaat dan met je in gesprek over je ziekteverzuim en over je re-integratie op het werk.

2. Als je langdurig ziek bent, wie bepaalt dan wanneer je weer moet gaan werken?

De bedrijfsarts adviseert hierover. Hij of zij wordt betaald door een werkgever, maar geeft onafhankelijk advies. "Bedrijfsartsen hebben net als andere artsen de eed van Hippocrates afgelegd", benadrukt Besselink. "Ze weten heel goed dat ze voor de tuchtrechter gesleept kunnen worden als ze te snel meegaan in de wensen van werkgevers en dan verkeerde adviezen geven."

Om tot een goed advies te komen, kan een bedrijfsarts - met jouw toestemming - informatie opvragen bij je huisarts of behandelend specialist. Zij kunnen hun mening delen, maar uiteindelijk is de bedrijfsarts degene die formeel advies mag uitbrengen aan de werkgever.

3. Kan de bedrijfsarts werkgevers en werknemers ergens toe verplichten?

Het advies van een bedrijfsarts moet in principe worden opgevolgd. Als hij inschat dat de werknemer weer kan beginnen met werken, zal de werkgever dat mogelijk moeten maken. Andersom moet de werknemer dan weer komen opdagen. Doet hij of zij dat niet? Dan volgt hij of zij het advies niet op, en heeft hij of zij dus geen recht op loon.

Maar: het kan natuurlijk voorkomen dat de werkgever of werknemer het niet eens is met het advies. Beide partijen hebben dan de mogelijkheid om het advies van de bedrijfsarts te laten toetsen, legt Besselink uit. "De werkgever of werknemer kan naar het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) gaan voor een deskundigenoordeel, de werknemer kan ook nog een second opinion vragen bij een andere bedrijfsarts. Het advies dat daaruit voortkomt, is meestal leidend."

4. Mag een werkgever vragen wanneer je weer komt werken?

"Je baas kan niet zomaar van je eisen dat je je werk hervat," vertelt Besselink, "maar hij mag op zich wel vragen of je al weet wanneer je weer denkt te kunnen werken. Je bent alleen niet verplicht om te antwoorden." Hetzelfde geldt voor informeren naar je medische klachten. "Een werkgever mag hier niet naar vragen, en als hij of zij dat wel doet, is een werknemer vanwege privacyredenen niet verplicht om te antwoorden."

Als een bedrijfsarts vraagt om medische informatie, moet een werknemer die wel delen. De arts heeft die informatie namelijk nodig om tot een goed advies te komen, maar: hij of zij mag medische informatie nooit delen met de werkgever.

"Net zo min als eisen dat je je werk hervat, mag je baas van je eisen dat je de hele dag thuis op de bank blijft zitten", zegt Besselink. "Soms is het juist van belang om bijvoorbeeld even een wandelingetje te maken. Dat kan helpen bij je herstel." Wat wel belangrijk is, is dat je als werknemer niets doet wat je herstelproces belemmert. Als je je bijvoorbeeld hebt ziek gemeld met rugklachten moet je niet vervolgens thuis met grote zakken zand gaan lopen sjouwen.

5. Heb je recht om tijdelijk geen contact te hebben met je werkgever tijdens ziekte?

In principe mag dat, maar je moet wel beschikbaar blijven voor een oproep van de bedrijfsarts. De bedrijfsarts adviseert vervolgens over het verdere contact met de werkgever. "Mocht je je ziek hebben gemeld als gevolg van een conflict op het werk, dan adviseert de bedrijfsarts vaak een time out van 1 of 2 weken waarin werknemer en werkgever geen contact hebben", weet Besselink. Daarna moedigt hij of zij werknemer en werkgever meestal aan om toch in gesprek te gaan, mogelijk met een mediator erbij.

6. Mag een werkgever bij ziekte tijdelijk je loon verlagen?

"Nee, een werkgever mag je loon niet verlagen", zegt Besselink. "Daar is geen juridische grond voor." In de wet is bepaald dat je bij ziekte gedurende 2 jaar recht hebt op 70 procent van je loon. Het bedrag dat je uitbetaald krijgt kan dus lager zijn dan normaal, maar het loonbedrag zelf mag niet opeens verlaagd worden.

"Overigens hebben de meeste werknemers op grond van de cao of de arbeidsovereenkomst tijdens ziekte recht op een aanvulling tot 100 procent loon", voegt Besselink toe. "Je ziet dat veel werkgevers het percentage niet verlagen naar 70 procent vanaf de eerste dag waarop iemand zich met een griepje meldt. Dat is veel te veel administratief gedoe. En ook een signaal dat ze niet willen afgeven."

Wat weleens voorkomt is dat een werkgever loon tijdelijk stopzet. Dit is toegestaan, wanneer de bedrijfsarts heeft geoordeeld dat een werknemer weer aan het werk kan, maar de werknemer vervolgens niet komt opdagen. Mocht er een deskundigenoordeel zijn gevraagd bij het UWV en daaruit blijkt dat de werknemer gegronde redenen heeft om nog niet te komen werken, dan moet de werkgever het ingehouden loon alsnog betalen.

Wat een werkgever ook mag doen: zogenoemde 'wachtdagen' instellen. Als iemand zich ziek meldt, krijgt hij of zij dan de volgende dagen (maximaal 2) geen loon. Een werkgever mag dit doen - mits vastgelegd in de cao of individuele arbeidsovereenkomst - bijvoorbeeld om frequent ziekteverzuim te ontmoedigen: "Mensen die zich vaak ziek melden, terwijl ze dat helemaal niet zijn, zullen het dan wel uit hun hoofd laten."

7. Wie toetst of werkgevers en werknemers hun verplichtingen wel nakomen?

Dit doen de bedrijfsartsen. Zij adviseren niet alleen over het ziekteverzuim en de re-integratie van werknemers, maar zien er ook op toe dat werkgevers hun verplichtingen nakomen. Het gaat dan om verplichtingen zoals het tijdig opstellen en evalueren van een 'plan van aanpak' en het opstarten van externe re-integratie als blijkt dat de werknemer niet meer kan terugkeren binnen het eigen bedrijf.

Ook mag de werkgever iemand niet zomaar ontslaan. Tijdens ziekte geldt er gedurende 2 jaar een opzegverbod.

Als een werkgever zijn of haar verplichtingen niet nakomt, kan het UWV sancties opleggen. Het kan bijvoorbeeld beslissen dat de werkgever niet alleen de verplichte 2 jaar loon van een langdurig zieke werknemer moet uitbetalen, maar daarbovenop ook een 3de jaar. "Het niet nakomen van verplichtingen kan dus grote financiële gevolgen hebben voor werkgevers", zegt Besselink.