Leena slikt al 10 jaar vitamine D-supplementen, als vrouw van kleur heeft ze dit nodig om gezond te blijven

Veel regen en weinig zon, zo wordt het Nederlandse weer vaak omschreven. Voor niemand leuk, maar voor mensen met een getinte of donkere huid ook nog eens ongezond. Het belemmert hen namelijk in het aanmaken van vitamine D.

"Iedereen is wel eens moe, maar bij mij hield het aan. Ik probeerde mijn rust zoveel mogelijk te pakken. Maar op den duur dacht ik: ik kan er beter maar even naar laten kijken, voor de zekerheid", vertelt Leena de Wilde. Zij slikt al meer dan een decennium vitamine D-supplementen.

Vermoeid en futloos

Leena (36) is geboren in India en kwam met zeven maanden, via adoptie, terecht in Nederland. Ze heeft cerebrale parese (CP) en zit in een rolstoel. Maar haar lichamelijke beperking is voor haar geen belemmering: ze doet regelmatig modellenwerk, acteert en zet zich in voor een positievere beeldvorming van mensen met een beperking.

Toch merkte Leena 10 jaar geleden dat het even niet lekker ging. Ze had drie maanden lang last van ernstige vermoeidheid, voelde zich futloos en wist niet waar die klachten vandaan kwamen. Langer in bed blijven liggen of uitjes overslaan om uit te rusten, losten haar problemen niet op.

Donkere huid, weinig zon

"Je gaat dan toch maar een keer naar de huisarts om bloed te prikken", vertelt ze. "Hij zei dat het handig was om vitamine D bij te slikken, vanwege mijn getinte huidskleur. Dus dat ben ik gaan doen. Ik moet gezond en fit blijven, omdat ik een zoontje heb. En ook gewoon voor mezelf, zodat ik wel activiteiten kan blijven doen."

Door het gebrek aan zonlicht in Nederland hebben veel Nederlanders met een getinte of donkere huid, net als Leena, een vitamine D-tekort. Het lichaam hoort deze vitamine, aan de hand van UV-licht, zelfstandig aan te maken. Het zorgt voor sterke botten en tanden en een goede werking van de spieren. Maar het weer staat dit natuurlijke proces bij sommigen dus in de weg.

Lichamelijke en psychische klachten

Bij een gebrek aan deze vitamine krijgen mensen vaak last van zwakke spieren en botten, vermoeidheid en een verzwakt immuunsysteem. Ook lusteloosheid en depressieve gevoelens kunnen er door veroorzaakt worden. Volgens het CBS slikt een kwart van de Nederlandse volwassenen, op advies van de huisarts, vitamine D-supplementen om deze klachten te voorkomen of verhelpen.

"We hebben niet zo heel veel zonuren in Nederland, dus dan zie je soms bij mensen met een donkere huidskleur vitamine D- waarden die echt ruim onder de 20 liggen", legt huisarts Matthijs Van der Poel uit.

Een waarde van 17

Dat is erg laag, vertelt hij. "We streven in ons lab naar waarden tussen de 50 en 100. En dan zeg ik altijd een streefwaarde van 75. Dus als je dan een waarde van 17 voorbij ziet komen, dan weet je wel: ja, die zit echt laag. En dat komt best wel vaak voor. (bij mensen van kleur, red.)"

Van der Poel heeft een praktijk in Rotterdam waar patiënten met verschillende etniciteiten dagelijks met hun medische klachten en vragen langskomen. "Moeheid is niet altijd te verklaren door een vitamine D-tekort, maar het is in ieder geval een factor die mee kan spelen in hoe je je voelt." Daarom kiest hij er vaak voor om de bloedwaarden van zijn patiënten te checken.

Steeds een stukje beter

Leena nam haar eerste vitamine D-pil meer dan 10 jaar geleden. Daarom kan ze zich niet meer goed herinneren hoe laag haar waarden toen waren. Wel weet ze nog dat haar klachten redelijk snel verminderden. "Na anderhalve maand merkte ik al iets. De vermoeidheid nam langzamerhand af."

Door die positieve verandering bleef ze het supplement slikken. Maar af en toe schiet het er toch bij in: "Als ik op vakantie ga. Dan merk ik toch wel een beetje dat de energie afneemt. Dus daar heb ik dan eigenlijk mezelf mee. Het kan natuurlijk ook altijd wel andere oorzaken hebben, maar als ik de vitamine D niet slik dan, weet ik dat de vermoeidheid terug kan komen. En dat wil ik niet."

Vitamine D-discussies

De afgelopen jaren zijn er veel discussies geweest over de werking en het belang van vitamine D. Zo werd tijdens de coronapandemie door sommige immunologen beweerd dat het innemen van de vitamine de kans op een corona-infectie verminderde. Volgens anderen was er te weinig onderzoek gedaan om zulke uitspraken hard te maken.

Toen 2 jaar geleden bekend werd dat de vitamine niet langer vergoed zou worden vanuit de verzekeraar, 'vanwege de relatief lage kosten', ontstonden er opnieuw hevige discussies. Deze keer omdat die beslissing van de overheid vooral mensen van kleur, die het financieel niet breed hebben, zou benadelen. Zij moeten de vitamine sindsdien zelfstandig aanschaffen.

Ieder dubbeltje omdraaien

"Dit jaar is het ook best wel een actueel thema in onze praktijk. Want je moet dat toch tegen patiënten zeggen", vertelt huisarts Van der Poel. "Nu zeg ik: koop vitamine D bij de drogist, de Kruidvat of apotheek en ga het iedere dag innemen. Maar ik vind dat heel schrijnend."

"In de wijk waar ik werk, moeten mensen soms ieder dubbeltje omdraaien. Ze hebben gewoon geen geld voor supplementen, ook als ze niet heel duur te zijn. Dat vind ik oneerlijk. Zo zie je toch weer een tweedeling in de maatschappij ontstaan."

Averechtse werking

"Ik denk dat het de overheid veel geld kost", merkt hij op. Toch is dit volgens Van der Poel geen goede reden om vitamine D uit het basispakket te halen. Op lange termijn kan die beslissing de overheid namelijk juist duurder komen te staan.

"Als je vervolgens iemand krijgt die somberder wordt of spierpijnen krijgt, noem maar op, omdat een vitamine niet op orde is, dan kan dat ook weer andere gevolgen hebben die weer duurder zijn voor de maatschappij."

'Een gemiste kans'

De arts vertelt dat hij veel Surinaamse en Kaapverdiaanse patiënten ziet met klachten die met een vitamine D-tekort te maken hebben. "Donkere patiënten hebben eigenlijk biologisch gezien altijd een laag vitamine D-gehalte. En dan wordt voor niemand meer vergoed. Ik vind dat een gemiste kans."

Leena vindt het ook jammer dat de vitamine niet meer vanuit de verzekering wordt betaald. "Het zou handig zijn als het weer vergoed zou kunnen worden. Zo kan iedereen er gebruik van maken en zich wat fitter voelen."