Kunnen honden ook worden ingezet bij ouderen met dementie? 'We zien alleen maar voordelen'

Een proef in verzorgingshuizen: daar worden op dit moment 25 speciaal opgeleide honden ingezet bij ouderen die aan dementie lijden. De dieren blijken uitzonderlijk goed in het leggen van contact. "Zijn ogen beginnen te stralen als Grietje binnenkomt."

De Nieuwe Hoeven in het Brabantse Schaijk is een van de verzorgingshuizen in Nederland waar op dit moment een proef loopt met zulke 'contacthonden'.

Knuffelen in bed

Lieke Meijering klopt voorzichtig op de deur en steekt dan haar hoofd om de deur. "Goedemiddag Cor, kijk eens wie ik bij me heb." Achter de verpleegster trippelt labradoodle Grietje de kamer van de 95-jarige bewoner binnen.

Cor ligt in bed. Zodra hij Grietje ziet, beginnen zijn ogen te stralen en tikt hij uitnodigend op de plek naast zijn kussen. "Je hebt al plaats gemaakt, zie ik", zegt Meijering lachend. Grietje springt in één beweging op het bed.

Zorgduo verpleegster en hond

Meijering werkt in de ouderenzorg en vormt samen met Grietje een zogenoemd 'zorgduo'. De labradoodle - een kruising tussen een labrador en een poedel - is opgeleid als contacthond en wordt ingezet in De Nieuwe Hoeven.

De verpleegster gaat iedere dag een aantal bewoners af en zet Grietje in op een manier die voor elke specifieke bewoner het beste is. Dat kan een wandeling zijn, of spelen met een balletje. Bij Cor is dat rustig op bed liggen en knuffelen.

'Heel erg opgefleurd door Grietje'

Cors dochter Sandra vertelt dat haar vader een transformatie heeft doorgemaakt sinds Grietje op de afdeling loopt. "Zijn partner is 2 jaar geleden overleden aan corona. Hij heeft geen afscheid kunnen nemen en dat heeft hem heel veel verdriet gedaan."

Daarna kreeg hij een beroerte en moest hij worden opgenomen in De Nieuwe Hoeven. Cor was depressief en had een constante doodswens, weet Sandra. "Maar sinds Grietje is hij heel erg opgefleurd en dat vergemakkelijkt ook de zorg."

Relatie tussen mens en dier

Dat kan Meijering alleen maar bevestigen: "Als ik met Grietje ben langsgeweest bij Cor merkt de avondploeg dat ook nog. Ze heeft zo'n ongelofelijk effect op hem."

Het verbaast bijzonder hoogleraar Antrozoölogie Marie-José Enders niets. Zij doet al ruim 30 jaar onderzoek naar de relatie tussen mens en dier en de effecten daarvan op het welzijn van kwetsbare mensen, zoals dementerende ouderen.

'Geen ondubbelzinnige communicatie'

"Dieren toveren een glimlach, bij jong en oud", zegt Enders. "Maar bij oudere, kwetsbare mensen speelt ook heel erg mee dat ze weer kunnen knuffelen. Op die leeftijd, wie knuffelt jou dan nog? Die aanraking heeft een ongelooflijk positief effect op mensen."

Daarnaast is de communicatie door dieren anders dan die door verzorgers of familieleden, legt de hoogleraar uit. "Dieren oordelen niet. Die denken niet: goh, wat ziet die er gek uit? Ze zijn ondubbelzinnig in hun communicatie en hebben nooit bijbedoelingen."

Gemakkelijker met hond

Kwetsbare mensen voelen volgens haar namelijk heel goed aan wat de 'echte' bedoelingen zijn als we iets vragen. "Dat er onder een bepaalde vraag van ons eigenlijk nog iets anders zit", legt ze uit.

Meijering ziet dat in haar werk ook: de communicatie gaat veel gemakkelijker met Grietje erbij dan zonder de hond. "Je hebt ook direct een onderwerp om over te praten. Bewoners hebben niet het gevoel dat ze iets moeten."

Onder indruk van instinct

De verpleegster is onder de indruk van het instinct van de contacthond. "Grietje voelt het gedrag van bewoners feilloos aan, beter dan wijzelf", erkent ze.

"Laatst weigerde Grietje een kamer binnen te gaan en bleef ze op de drempel staan. Inderdaad bleek die bewoner een agressieve bui te hebben. Dat voelde ze al voordat er iets gebeurde."

Hond moet 'allemansvriend' zijn

Niet elke hond is geschikt om in een zorginstelling te worden ingezet. De honden moeten een stabiel en zachtaardig karakter hebben, goed te trainen zijn en liefst ook nog een aaibaar voorkomen hebben.

Het moeten echte 'allemansvrienden' zijn. Bijvoorbeeld een labradoodle als Grietje: een ras met een zacht karakter en de wil om voor een baas te werken, maar ook met een fijne vacht om te aaien.

'Alleen maar voordelen'

Al decennia worden honden ingezet als blindengeleidehond. Ook hebben mensen die lijden aan PTSS een zogeheten buddy-hond ter ondersteuning. Hoogleraar Enders vertelt dat er steeds bekend wordt over het inzetten van dieren bij therapie.

"We zien alleen maar voordelen", zegt ze. "Vooral wanneer cliënten lastig te bereiken zijn, zoals bij volwassenen of kinderen met autisme. Het is geweldig wat dieren kunnen bewerkstelligen wat mensen niet lukt."

'Hoe doet Grietje het toch?'

Verpleegster Meijering en contacthond Grietje zijn inmiddels 2 jaar een zorgduo. "Ik ken haar door en door. We zijn samen opgeleid en ze woont bij mij", vertelt het baasje.

Nog iedere dag is ze onder de indruk van het effect dat Grietje heeft op de bewoners: "Als wij het niet meer weten, weet Grietje het soms gek genoeg wél. Ik denk echt zo vaak: hoe doet Grietje het toch?"